Tabele drukowane

Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych pierwotnie sporządzano jako wersje drukowane i przez wiele lat był to jedyny dostępny ich format.

Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, które zostały sporządzone lub które są dostępne w Europie, wymienione są na stronie INFOODS website. Spis europejskich tabeli i baz danych wartości odżywczej produktów spożywczych został również opracowany jako część COST Action 99 (patrz poniżej) i jest dostępny na stronie http://www.langual.org/langual_literature.asp.

Formaty elektroniczne

Podczas, gdy w większości krajów wciąż tworzy się tabele drukowane, coraz ważniejsze stają się skomputeryzowane bazy danych, ponieważ mogą one pomieścić duże ilości danych, i umożliwiają łatwy dostęp do danych i operowanie danymi. Formaty elektroniczne mogą mieć formę  ASCII (prosty tekst), arkuszy kalkulacyjnych na dyskach, CD-ROM i baz danych z dostępem online.   

Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych według krajów:

	Austria	Austria nie posiada własnej bazy danych wartości odżywczej produktów spożywczych. Zamiast niej, ze względu na podobne wzorce dietewtyczne, stosuje się niemieckie tabele wartości odżywczej produktów spożywczych.
	Belgia	http://www.nubel.com/ Począwszy od  1985 roku zbierano w Belgii dane z różnych źródeł obejmujących: wartości analityczne, dane od przemysłu spożywczego, dane dystrybucji żywności i dane pochodzące z literatury naukowej. Dane te zostały zebrane w tabeli wartości odżywczej produktów spożywczych i po raz pierwszy opublikowane w  1992 roku przez NUBEL vzw., a następnie zaktualizowane w roku 2004 (Nubel; 1992, 1995, 1999, 2004). Nubel (Nutrition BELgium  - Odżywianie BELgia) jest organizacją non-profit odpowiedzialną za zarządzanie krajowymi danymi dotyczącymi wartości odżywczej produktów spożywczych w Belgii, która utworzyła partnerstwo pomiędzy sektorami publicznym i prywatnym. Nubel przygotował specjalną edycję online marek produktów spożywczych na stronie http://www.internubel.be (dostęp płatny).
	Cypr	Na Cyprze za dane dotyczące wartości odżywczej produktów spożywczych odpowiedzialne jest Generalne Laboratorium Ministerstwa Zdrowia. Drugie wydanie cypryjskiej tabeli wartości odżywczej produktów spożywczych zostało opublikowane w roku 1999 (Yiannopoulos et al., 1999). Wartości uzyskano wyłącznie w drodze analiz; było to możliwe, ponieważ Cypr jest małą wyspą z ograniczonymi źródłami produkcji żywności. Obecnie prowadzi się prace nad rozszerzeniem zakresu produktów i składników spożywczych.
	Dania	http://www.foodcomp.dk/fvdb_default.asp
	Estonia	Estonia nie posiada tabeli wartości odżywczej produktów spożywczych. Estońska baza danych wartości odżywczej produktów spożywczych zawiera dane o składnikach odżywczych pochodzące przeważnie z fińskich i szwedzkich baz danych, ale i dane rosyjskie i USDA, jak również informacje i dane dotyczące znakowania wyliczone na podstawie przepisów kulinarnych.
	Finlandia	http://www.fineli.fi/index.php?lang=en Krajowa baza danych wartości odżywczej produktów spożywczych, Fineli, została utworzona w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego w roku 1984 jako część Studium Zapobiegania Nowotworom Alfa-Tokoferol Beta-Karoten (ATBC). Informacja o 48 składnikach odżywczych i 1800 produktach spożywczych jest dostępna bezpłatnie w internecie (http://www.fineli.fi/) w języku fińskim, angielskim i szwedzkim.
	Francja	We Francji tabele publikowane są od lat pięćdziesiątych, lecz po rewizji tabeli Randoin’a (Randoin i wsp., 1961), opierały się one na danych publikowanych (West, 1985). W latach osiemdziesiątych rozpoczął się program analityczny z nową tabelą zawierającą 572 produktów spożywczych, opublikowaną w roku 1991, a następnie drugim jej wydaniem zawierającym 800 produktów spożywczych i opublikowanym w roku 1985. Le Centre Informatique sur la Qualité des Aliments /Centrum Informacji o Jakości Żywności/ (CIQUAL), które jest częścią Francuskiej Agencji Bezpieczeństwa Żywności (l’Agence Française de Sécurité Sanitaire des Aliments), jest odpowiedzialne za utrzymywanie tabeli wartości odżywczej produktów spożywczych.
	Grecja	Pierwsze wydanie greckich tabeli wartości odżywczej produktów spożywczych opublikowano w formie broszury rozprowadzanej w szpitalach i innych instytucjach w roku  1982 (Trichopoulou, 1982). Książeczka ta oparta była na badaniu przepisów kulinarnych stosowanych przez duży szpital w Atenach oraz pensjonat szkoły dla pielęgniarek specjalizujących się w opiece domowej znajdujący się w stolicy, przeprowadzonym przez Szkołę higieny w Atenach. Drugie wydanie z roku 1992 poddawało rewizji i rozbudowywało bazę danych, obejmując 114 greckich gotowanych produktów żywnościowych i dań, uwzględniając wartość energetyczną i 27 składników odżywczych.  Dane w tych dwóch wydaniach pochodziły z brytyjskich danych o wartości odżywczej produktów spożywczych. Jednakże trzecia edycja opublikowana w 2004 roku obejmowała oprócz tego i po raz pierwszy dane uzyskane z chemicznych analiz wybranych tradycyjnych greckich produktów spożywczych i potraw. Więcej informacji o najnowszych greckich tabelach wartości odżywczej produktów spożywczych można znaleźć w internecie -  http://www.nut.uoa.gr/english/Food_Comp_Tables/Food_Comp_Tables_EN.htm Podobnie opublikowano dane o żywności kreteńskiej (http://nutrition.med.uoc.gr/GreekTables/index.htm).
	Hiszpania	Po opublikowaniu przeglądu rekomendowanych dziennych dawek spożycia energii i substancji odżywczych w roku 1980 uznano, że konieczne jest przygotowanie aktualnej analizy składu produktów spożywczych najczęściej spożywanych w Hiszpanii. Początkowe tablice przygotowano z wykorzystaniem danych zebranych z różnych źródeł w Hiszpanii, razem z danymi z literatury  (West, 1985). Tabele przygotowane przez Olgę Moreiras i jej kolegów (np. Moreiras et al., 1992) obecnie osiągnęły 9 edycję. Jednym z działań prowadzonych przez Krajowe Laboratorium Danych Ośrodka Wyższych Studiów nad Żywieniem i Dietetyką (CESNID) jest opracowanie bazy danych wartości odżywczej produktów spożywczych dla populacji hiszpańskiej. Ta baza danych dostępna jest w postaci tabeli (CESNID, 2003) i CD-ROM z programem żywienia.
	Holandia	http://www.nevo-foodcomp.nl/ W roku 1972 komitet o nazwie Jednolity Kodeks Badań nad Konsumpcją (UCV) rozpoczął budowę elektronicznego systemu bazy danych o wartości odżywczej produktów spożywczych wykorzystywanych do prowadzenia badań nad konsumpcją żywności. Jako podstawę dla tej bazy danych wykorzystano wartości odżywcze tabeli NVT, do których dodano inne substancje odżywcze i produkty spożywcze. W roku 1985 komitet UCV stał się niezależną organizacją, Fundacją NEVO (‘Stichting Nederlands Voedingsstoffenbestand’). W 1988 NVT połączył się z Fundacją NEVO, czego wynikiem była jedna centralna holenderska baza danych  wartości odżywczych produktów spożywczych (tabela NEVO) opracowana przez Fundację NEVO (http://www.nevo-foodcomp.nl/).
	Irlandia	---
	Litwa	Za działalność w zakresie wartości odżywczych produktów spożywczych na Litwie odpowiedzialny jest Krajowy Ośrodek Żywienia litewskiego Ministerstwa Zdrowia. Współpraca z FAO i kolegami ze Słowacji rozpoczęła się w roku  1995. Pierwszy tom krajowych tabeli wartości odżywczych produktów spożywczych zatytułowany „Tabele wartości odżywczych produktów spożywczych - wartość energetyczna i substancje odżywcze” opublikowany został w roku 2002 i zawierał informacje o 36 substancjach odżywczych, wartości energetycznej i  odpadów w nieprzetworzonych artykułach żywnościowych dla ponad 300 surowców i produktów żywnościowych (np. warzywa, owoce i jagody, ziemniaki i rośliny korzeniowe, chleby i zboża, mąka i makarony, tłuszcze i oleje oraz mleko i produkty mleczne.). Drugi tom, opublikowany w roku 2005, zawiera informacje o zupach, produktach jarskich, produktach mięsnych, rybnych, zawierających skrobię i ziemniaczanych, jajecznych, sosach i słodyczach. Dane pochodzą z tabeli wartości odżywczych produktów spożywczych z różnych krajów (głownie z Polski, Szwecji i Rosji), materiałów naukowych opublikowanych na Litwie  i raportów od litewskich importerów i wytwórców.
	Łotwa	Na Łotwie za dane dotyczące składu żywności odpowiada Biuro do spraw Żywności i Weterynarii. Historia łotewskich danych dotyczących wartości odżywczej produktów spożywczych jest bardzo młoda i zawiera dane zebrane z pewnych programów monitorowania i specjalnych projektów badawczych, obejmując dane dotyczące produktów mlecznych (15 próbek: substancje odżywcze, wartość energetyczna, zawartość soli; przeprowadzone przez Radę ds. Żywienia/ Radę ds. Marketingu) i olejów roślinnych (60 próbek: kryteria bezpieczeństwa, kryteria jakości).
	Malta	---
	Niemcy	W Niemczech po pierwszych pionierskich pracach nad wartością odżywczą produktów spożywczych w roku 1962 opublikowano pierwsze wydanie wyczerpujących tabeli Souci, Fachmanna i Krauta. Szóste wydanie tych tabeli opublikowano w roku 2005. Tabele Souci-Fachmann-Kraut dostępne są online na stronie http://www.sfk-online.net/cgi-bin/sfkstart.mysql?language=english (dostęp płatny). "Niemiecka Baza Danych Składników Odżywczych (w języku niemieckim: Bundeslebensmittelschlüssel (BLS), http://www.bls.nvs2.de/index.php?id=39&L=1) jest tabelą wartości odżywczych opartą na elektronicznym przetwarzaniu danych. BLS opracowana została jako standardowy instrument - dla ujednolicenia stosowania  - dla oceny badań nad wartością odżywczą prowadzonych w Republice Federalnej Niemiec. Zasadniczo BLS zawiera średnie wartości odżywcze (137 danych o składnikach dla każdego produktu spożywczego) blisko 10000 produktów spożywczych dostępnych na rynku niemieckim (świeża żywność, żywność wstępnie przygotowana, dania gotowe itd.). Baza danych zawiera wyniki badań Niemieckich Federalnych Ośrodków Badawczych  i uniwersytetów. Poza nimi wykorzystano  wartości analityczne zebrane z literatury dotyczącej nauk o żywieniu, międzynarodowych tabeli wartości odżywczych i danych pochodzących od producentów żywności. Wszystkie te dane i ich źródła udokumentowane zostały w nieopublikowanym „pliku danych wartości podstawowych”. Analizowane dane odpowiadają w większości nieprzetworzonym artykułom spożywczym. Aby uzyskać wartości odżywcze tak z dań złożonych jak i żywności poddanej obróbce opracowano metody ich wyliczania. Oznacza to, że dane o wartościach odżywczych w BLS były wytwarzane głównie przez algorytmy i kalkulacje modelowe. Od maja 2004 roku BLS wchodzi w zakres odpowiedzialności Federalnego Ośrodka Badań nad Żywieniem i Żywnością w Karlsruhe".
	Norwegia	Pierwszą oficjalną tabelę wartości odżywczych produktów spożywczych w Norwegii  opublikowano w roku 1960 (Rada ds. Żywienia, 1960). Pierwotnie miała być ona wykorzystywana jako narzędzie edukacji o żywieniu i podobnych dziedzin. Tabela ta zawierała dane dotyczące wartości energetycznej i 13 substancji odżywczych (woda, białko, tłuszcz, węglowodany, wapno, żelazo, beta-karoten, retinol, tiamina, ryboflawina, niacyna, kwas askorbinowy i witamina D) dla blisko 260 produktów spożywczych. Zestawianie danych rozpoczęło się w roku 1954, kiedy to  Rada ds. Żywienia wyznaczyła komitet złożony z pięciu naukowców, którego celem było zaplanowanie indywidualnych badań dietetycznych. Badania takie były pilnie potrzebne jako podstawa dla zapewnienia solidnego i  użytecznego doradztwa dla różnych grup populacji stanowiącego przeciwwagę dla idei zawartych w popularnych książkach pisanych przez międzynarodowych propagatorów surowej żywności, wegetarianizmu, teorii kwasowych / bazowych itp. Początkowo przygotowano odręcznie spisana tabelę zawierającą dane o wartościach odżywczych i ich źródłach. Tabela ta zestawiona została jako wynik współpracy różnych grup badawczych, które oceniały dane pochodzące z dostępnych źródeł;  niektóre z nich nawet przeprowadzało własne analizy produktów spożywczych, które nie zostały zanalizowane w wystarczający sposób. Prace te były częściowo finansowane przez grupy badawcze, które publikowały swoje wyniki jako prace naukowe, a częściowo przez trzy ministerstwa rządowe (rybołówstwa, Rolnictwa i Opieki Społecznej). Pierwsze elektroniczne bazy danych dla obliczania wartości odżywczej produktów spożywczych z ważonych badań dietetycznych tworzono we wczesnych siedemdziesiątych z kart perforowanych.
	Polska	Pierwsze oficjalne tabele wartości odżywczych produktów spożywczych w Polsce opublikowane zostały w roku 1954 przez Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich (Polish State Medical Publishers) (Rudowska-Koprowska, 1954). Autorem ich była Jadwiga Rudowska-Koprowska, badacz zatrudniony w Państwowym Zakładzie Higieny. Łącznie tabele objęły 336 artykułów spożywczych. Podano dane dotyczące wartości energetycznej, zawartości wody, całkowitego białka, tłuszczu, węglowodanów (łącznie i jako błonnik), popiołu, wapna, fosforu, żelaza, witamin A, B1, B2, niacyny i witaminy C w 100 g porcji i 100g sprzedawanego produktu danego artykułu żywnościowego. Źródła danych obejmowały wyniki badań laboratoryjnych głównych produktów spożywczych obejmujących kasze, mąki, sery, mięso, podroby i ich produkty, grzyby, i niektóre warzywa, przeprowadzonych przez Wydział Higieny Żywienia Państwowego Zakładu Higieny, razem z danymi pochodzącymi z literatury. Od tego czasu opublikowano wiele edycji, z ostatnią opracowaną przez Instytut Żywności i Żywienia w 2005 r., obejmującą informacje o 82 składnikach dla 932 produktów żywnościowych i potraw (Kunachowicz i in., 2005).
	Portugalia	Pierwsza tabela wartości odżywczych produktów spożywczych w Portugalii została opublikowana przez Krajowy Instytut zdrowia w roku 1961 (Gonçalves Ferreria i da Silva Graça, 1961), jako wynik prac analitycznych przeprowadzonych w tym Instytucie obejmujących ponad  700 artykułów spożywczych łącznie z żywnością surową, konserwowaną i przetworami owocowymi. Wszystkie wartości w tabelach uzyskano przez bezpośrednią analizę próbek żywności. Prace rozpoczęto wskutek stwierdzenia braku danych o wartościach odżywczych w portugalskiej literaturze naukowej z zakresu żywienia oraz uznania ich znaczenia dla medycyny i zdrowia publicznego. Publikowano kolejne edycje, włączając  dane do portugalskiego programu analiz dietetycznych PIABAD stosowanego do konwersji danych o konsumpcji żywności na dane spożycia substancji odżywczych.
	Republika Czeska	http://www.chpr.szu.cz/dbdata/foodcomp/nut2001.asp Czeskie Stowarzyszenie Żywienia  opublikowało tabele (Society for Nutrition 1992) oparte głównie na danych pochodzących z literatury z kilkoma wynikami analiz zebranymi w Republice czeskiej i republice Słowackiej. Następne tabele dotyczące mleka i produktów mlecznych oraz owoców i warzyw opublikowano w roku 2001, w oparciu o czeskie dane analityczne i wartości pochodzące z literatury. Dane czeskie dostępne są bezpłatnie online (z czeskimi i angielskimi nazwami produktów żywnościowych) na stronie  http://www.chpr.szu.cz/dbdata/foodcomp/nut2001.asp. Istnieje porozumienie o współpracy pomiędzy Instytutami Badań nad Żywnością w Bratysławie i w Pradze.
	Słowacja	Czeskie Stowarzyszenie Żywienia  opublikowało tabele (Society for Nutrition 1992) oparte głównie na danych pochodzących z literatury z kilkoma wynikami analiz zebranymi w Republice Czeskiej i Republice Słowackiej. Następne tabele dotyczące mleka i produktów mlecznych oraz owoców i warzyw opublikowano w roku 2001, w oparciu o czeskie dane analityczne i wartości pochodzące z literatury. Dane czeskie dostępne są bezpłatnie online (z czeskimi i angielskimi nazwami produktów żywnościowych) na stronie  http://www.chpr.szu.cz/dbdata/foodcomp/nut2001.asp. Istnieje porozumienie o współpracy pomiędzy Instytutami Badań nad Żywnością w Bratysławie i w Pradze.
	Słowenia	Działania w zakresie wartości odżywczej produktów spożywczych koordynowane są przez Departament Nauk i Technologii Żywności na Wydziale Biotechnicznym w Ljubljanie. Dwa główne projekty dotyczące składu żywności zostały sfinansowane przez słoweńskie Ministerstwo Edukacji, Nauki i Sportu, Ministerstwo Zdrowia oraz Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Żywności. Prowadzona jest również współpraca pomiędzy  Ekspertami z innych słoweńskich instytucji badawczych. Pierwszy projekt, prowadzony w latach 2001-2003, miał opracować słoweńską bazę danych wartości odżywczej produktów spożywczych. Wykorzystano dane z badań nad wartością odżywcza produktów spożywczych przeprowadzonych w tym departamencie, oraz wykonano ograniczone analizy dla krajowych produktów spożywczych. Baza danych obejmuje informacje dotyczące wody, popiołu, tłuszczu, białka, i/lub całkowitych węglowodanów dla większości z ujętych w niej 320 artykułów żywnościowych i napojów.  Drugi projekt, prowadzony w latach 2004-2006, miał za zadanie opracowanie słoweńskich tabeli wartości odżywczych produktów spożywczych dla mięsa i produktów mięsnych. Ta baza danych jest opracowywana na podstawie nowych danych, a prace analityczne koncentrują się głównie na mięsie pochodzenia słoweńskiego.
	Szwecja	http://www.slv.se/ldb/
	Węgry	Prace nad utworzeniem komputerowej bazy danych zawierającej informacje o wartości odżywczej produktów spożywczych rozpoczęły się we wczesnych latach dziewięćdziesiątych. W roku 1998  opublikowano drugie wydanie Węgierskiej Tabeli Wartości Odżywczej Produktów Spożywczych, w opracowaniu i pod redakcją Gy. Bíró i K. Lindnera.
	Wielka Brytania	Po publikacji czwartego wydania MAFF /Ministerstwo Rolnictwa, Rybołówstwa i Żywności/ oraz następnie Agencja Norm Żywności od czasu jej utworzenia w roku 2000, przyjęły na siebie odpowiedzialność za utrzymanie i aktualizację brytyjskich tabeli wartości odżywczych produktów spożywczych. Opublikowano piąte i szóste wydanie skrócone (Holland et al., 1991; Agencja Norm Żywności, 2002) oraz szereg suplementów dotyczących szczególnej grupy produktów spożywczych (np. owoce i warzywa) oraz innych szczególnych dla danego składnika odżywczego (np. kwasy tłuszczowe) (szczegóły: Agencja Norm Żywności). Dane te były oczywiście już narzędziem roboczym dla badań nad żywieniem i stosowane były w badaniach rządowych nad wydatkami na żywność i gospodarstwa domowe  (np. Narodowe Badanie Żywności MAFF). Rozpoczęcie serii szczegółowych badań nad dietą narodową i żywieniem narodowym (Badanie z zakresu Diety i Żywienia Brytyjskich Dorosłych i program Narodowe Badanie Diety i Żywienia) było prawdopodobnie jednym z czynników odpowiedzialnych za przesunięcie akcentu na programy analizy substancji odżywczych. Są one obecnie projektowane tak, aby bezpośrednio wspierać te badania konsumpcji żywności. Tabele wartości odżywczych produktów spożywczych są produktem ubocznym publikowanym dla zapewnienia szerszego rozpowszechnienia tych danych wśród ich wielu użytkowników.
	Włochy	http://www.inran.it/servizi_cittadino/per_saperne_di_piu/tabelle_composizione_alimenti Pierwsze tabele wartości odżywczej produktów spożywczych we Włoszech opracowane zostały w 1946 roku przez Narodowy Instytut Żywienia (Istituto della Nutrizione, 1946), przy wykorzystaniu danych z analiz przeprowadzonych przez ten Instytut oraz danych pochodzących z literatury. Po nich przygotowano kilka zaktualizowanych edycji, z ostatnią opublikowaną w roku 2000 oraz dostępną w internecie (http://www.inran.it/Documentazione/tabelle.htm). Ze względu na rosnące zapotrzebowanie na informacje o rosnącej liczbie substancji odżywczych i składników żywności projekt finansowany przez Włoskie Stowarzyszenie Walki z Rakiem (AIRC, Mediolan) doprowadził do opublikowania w roku 1998 bazy danych (Baza danych o wartości odżywczej produktów spożywczych dla badań epidemiologicznych we Włoszech) (www.ieo.it/italiano/ricerca/banca%20dati.htm), skompilowanej z włoskich tabeli wartości odżywczej z dodatkowymi danymi pochodzącymi z zagranicznych tabeli wartości odżywczych i opracowań naukowych. Ta baza danych jest obecnie podstawą  dla analiz dużych badań epidemiologicznych we Włoszech i jest w trakcie aktualizacji.