Przedstawione wytyczne polityczne pojawiają się w czasach szczególnie niestabilnego środowiska handlu i bezpieczeństwa. Jest on ściśle powiązany z kompasem na rzecz konkurencyjności, pięcioletnim planem działania Komisji na rzecz zwiększenia odporności i pozycji UE na świecie. Przedstawiony dziś pakiet stanowi również pierwszą ocenę postępów państw członkowskich w ramach zmienionych ram zarządzania gospodarczego i ich planów fiskalno-strukturalnych. W obliczu rosnących wyzwań związanych z bezpieczeństwem po raz pierwszy wykorzystuje się również krajową klauzulę wyjścia w ramach paktu stabilności i wzrostu. Celem NEC jest ułatwienie przejścia na wyższe poziomy wydatków na obronność przy jednoczesnym zapewnieniu stabilności fiskalnej.

Ukierunkowane zalecenia dla państw członkowskich

W sprawozdaniach krajowych na 2025 r. oceniono zmiany gospodarcze, zatrudnieniowe i społeczne w każdym państwie członkowskim, zgodnie z priorytetami określonymi w kompasie na rzecz konkurencyjności. Zachęca się państwa członkowskie do zwiększenia konkurencyjności poprzez zlikwidowanie luki innowacyjnej, przyspieszenie dekarbonizacji zgodnie z Paktem na rzecz czystego przemysłu, zmniejszenie nadmiernych zależności, zwiększenie bezpieczeństwa i odporności, w tym poprzez budowanie zdolności obronnych oraz promowanie umiejętności i wysokiej jakości miejsc pracy przy jednoczesnym zapewnieniu sprawiedliwości społecznej.

Aby wspierać konkurencyjność we wszystkich sektorach, w kompasie na rzecz konkurencyjności określono pięć horyzontalnych czynników wspomagających, które znajdują również odzwierciedlenie w zaleceniach dla poszczególnych krajów, dostosowanych do każdego państwa członkowskiego.

W tegorocznych sprawozdaniach krajowych podsumowano również realizację planów odbudowy i zwiększania odporności (RRP) oraz programów polityki spójności. Ponieważ Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) kończy się w 2026 r., kluczowe znaczenie ma szybkie i ukierunkowane wdrożenie, przy czym większość państw członkowskich musi przyspieszyć postępy. Równolegle Komisja publikuje dziś komunikat w sprawie RRF do 2026 r., aby udzielić państwom członkowskim wskazówek dotyczących sprawnego i skutecznego zamknięcia tego instrumentu. Komisja dąży również do przyspieszenia realizacji polityki spójności, koncentrując się na priorytetach strategicznych z przeglądu śródokresowego.

Biorąc pod uwagę cele polityki UE, tegoroczne zalecenia dla poszczególnych krajów zawierają wytyczne dostosowane do konkretnych potrzeb każdego państwa członkowskiego. Odzwierciedlają one skalę i pilność wymaganych działań w trzech kluczowych obszarach: (i) polityki fiskalnej, w tym reform mających na celu zwiększenie skuteczności polityki podatkowej i wydatków publicznych, (ii) realizacji RRP i programów polityki spójności oraz (iii) nierozstrzygniętych lub nowo pojawiających się wyzwań strukturalnych, ze szczególnym uwzględnieniem kompasu na rzecz konkurencyjności.

Wzmocnienie stabilności budżetowej

Pakiet europejskiego semestru z wiosny 2025 r. kończy pierwszy pełny rok nadzoru makroekonomicznego w ramach zmienionych ram zarządzania. Oceniono w nim postępy państw członkowskich we wdrażaniu średniookresowych planów fiskalno-strukturalnych przedłożonych jesienią ubiegłego roku. Komisja ocenia zgodność poprzez porównanie prognozowanego wzrostu wydatków netto z pułapami określonymi przez Radę lub określonymi w planach krajowych.

Tegoroczny pakiet podkreśla elastyczność zmienionych ram w reagowaniu na nieoczekiwane wyzwania. W planie ReArm Europe/Readiness 2030 przedstawionym w marcu 2025 r. Komisja zaproponowała uruchomienie krajowej klauzuli wyjścia, umożliwiającej państwom członkowskim tymczasowe przekroczenie maksymalnych stóp wzrostu wydatków netto w celu zwiększenia wydatków na obronność. *Na wniosek 15 państw członkowskich (Belgii,Bułgarii, Chorwacji, Czech, Danii, Estonii, Finlandii, Grecji, Litwy, Łotwy, Polski, Portugalii, Słowacji, Słowenii i Węgier) Komisja przyjęła dziś zalecenia dla Rady dotyczące uruchomienia krajowej klauzuli wyjścia w odniesieniu do tych państw.

Nadzór fiskalny

W odniesieniu do państw członkowskich objętych procedurą nadmiernego deficytu Komisja uważa, że w przypadku Francji, Włoch, Węgier, Malty, Polski i Słowacji na obecnym etapie nie ma potrzeby podejmowania dalszych kroków w ramach procedury nadmiernego deficytu w odniesieniu do tych państw.

W przypadku Belgii po przedłożeniu planu średniookresowego Komisja zaleciła nową ścieżkę naprawczą, która obecnie oczekuje na przyjęcie przez Radę. Chociaż prognozowany wzrost wydatków netto Belgii w 2025 r. przekracza pułap określony w niniejszym zaleceniu, pozostaje on w ramach elastyczności przewidzianej w krajowej klauzuli wyjścia.

Natomiast wzrost wydatków netto Rumuniiznacznie przekracza pułap określony w jej ścieżce naprawczej, co stwarza wyraźne ryzyko skorygowania nadmiernego deficytu do 2030 r. Komisja zaleca zatem Radzie przyjęcie decyzji stwierdzającej, że Rumunia nie podjęła skutecznych działań.

Komisja oceniła również postępy we wdrażaniu planów średnioterminowych 18 państw członkowskich. Ocenia się,że 12 państw członkowskich (Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Grecja, Łotwa, Litwa, Słowenia, Szwecja)przestrzega zalecanego maksymalnego wzrostu wydatków netto, uwzględniając w stosownych przypadkach elastyczność w ramach krajowej klauzuli wyjścia. Portugalia i Hiszpania zasadniczo spełniają wymogi, przy czym odchylenia od zalecanych ścieżek są ograniczone.
W przypadku Cypru, Irlandii, Luksemburga i Niderlandów Komisja dostrzega jednak ryzyko odchylenia od zalecanych maksymalnych stóp wzrostu ustalonych przez Radę.

Komisja przygotowała również sprawozdanie na podstawie art. 126 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), aby ocenić spełnienie kryterium deficytu określonego w Traktacie w odniesieniu do czterech państw członkowskich: Austria, Finlandia, Łotwa i Hiszpania. W świetle oceny zawartej w sprawozdaniu uzasadnione jest wszczęcie w odniesieniu do Austrii procedury nadmiernego deficytu opartej na kryterium deficytu. Po rozpatrzeniu opinii Komitetu Ekonomiczno-Finansowego Komisja zamierza zaproponować Radzie wszczęcie w odniesieniu do Austrii procedur nadmiernego deficytu opartych na kryterium deficytu oraz zaproponować Radzie zalecenia mające na celu likwidację nadmiernego deficytu.

Ocena zakłóceń równowagi makroekonomicznej

Komisja oceniła istnienie zakłóceń równowagi makroekonomicznej w 10 państwach członkowskich wybranych do szczegółowych ocen sytuacji na podstawie sprawozdania przedkładanego w ramach mechanizmu ostrzegania na 2025 r. Chociaż rozwój sytuacji gospodarczej w ciągu ostatniego roku przyczynił się do złagodzenia pewnych zakłóceń równowagi w kilku państwach członkowskich, rosnąca niepewność w zmieniającym się kontekście handlowym zwiększa ryzyko.

Estonia nie doświadcza zakłóceń równowagi, ponieważ podatność na zagrożenia związane z pogarszającą się konkurencyjnością cenową i kosztową oraz cenami nieruchomości mieszkalnych wydaje się obecnie ograniczona.

Cypr został przeklasyfikowany jako kraj, w którym nie występują zakłócenia równowagi,ponieważ podatność na zagrożenia związane z zadłużeniem zewnętrznym i zadłużeniem sektora prywatnego zmniejsza się, częściowo ze względu na silny wzrost gospodarczy, natomiast dług sektora instytucji rządowych i samorządowych zmniejsza się dzięki utrzymującym się nadwyżkom budżetowym.

Niemcy zostały również przeklasyfikowane jako kraj,w którym nie występują zakłócenia równowagi, ponieważpodatność na zagrożenia związane z dużą nadwyżką na rachunku obrotów bieżących zmniejszyła się na przestrzeni lat, a ostatnio ogłoszono znaczne postępy w zakresie polityki.

Węgry, Grecja, Włochy, Niderlandy, Słowacja i Szwecja nadal doświadczają zakłóceń równowagi, ponieważ ich podatność na zagrożenia pozostaje ogólnie istotna.

Rumunia nadal doświadcza nadmiernych zakłóceń równowagi, ponieważ jej deficyt fiskalny i deficyt obrotów bieżących zwiększyły się, a konkurencyjność kosztowa pogorszyła się w 2024 r.

Wytyczne dotyczące zatrudnienia i wyzwania związane z konwergencją społeczną

W ramach europejskiego semestru 2025 Komisja proponuje zaktualizowane wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia państw członkowskich, mające na celu promowanie bardziej sprawiedliwych i sprzyjających włączeniu społecznemu rynków pracy. W oparciu o wytyczne dotyczące zatrudnienia przyjęte w grudniu 2024 r., które dotyczą wyzwań takich jak niedobór umiejętności i pracowników oraz zapotrzebowanie na umiejętności podstawowe i cyfrowe w dobie sztucznej inteligencji, w aktualizacji na 2025 r. utrzymano podstawowe priorytety, dostosowując się jednocześnie do nowych realiów i inicjatyw geopolitycznych, takich jak Unia umiejętności i kompas na rzecz konkurencyjności.

Zgodnie z ramami konwergencji społecznej, obecnie zawartymi w zmienionych ramach zarządzania gospodarczego, Komisja przeprowadziła dwuetapową analizę wyzwań w zakresie zatrudnienia, umiejętności i kwestii społecznych w każdym państwie członkowskim. Ustalenia pierwszego etapu przedstawiono we wspólnym sprawozdaniu o zatrudnieniu na 2025 r., natomiast bardziej dogłębną analizę drugiego etapu opublikowano w kwietniu 2025 r. w odniesieniu do dziesięciu państw członkowskich: Bułgaria, Chorwacja, Estonia, Grecja, Hiszpania, Litwa, Luksemburg, Rumunia, Węgry i Włochy. Ogólnie rzecz biorąc, w ramach drugiego etapu analizy zidentyfikowano wyzwania dla pozytywnej konwergencji społecznej w trzech państwach członkowskich (Grecji, Włoszech i Rumunii), biorąc pod uwagę działania polityczne podjęte lub planowane przez państwa członkowskie w celu przeciwdziałania zidentyfikowanym zagrożeniom. Ustalenia z analizy omówiono również z państwami członkowskimi na forum Komitetu ds. Zatrudnienia i Komitetu Ochrony Socjalnej w maju, przed przyjęciem wiosennego pakietu europejskiego semestru 2025.