Przyjmując dzisiaj zmienioną dyrektywę w sprawie odnawialnych źródeł energii i rozporządzenie ReFuelEU Aviation Unia Europejska ustanowiła prawnie wiążące cele klimatyczne obejmujące wszystkie najważniejsze sektory gospodarki. Cały pakiet obejmuje cele w zakresie redukcji emisji w wielu sektorach, cel dotyczący zwiększenia naturalnych pochłaniaczy dwutlenku węgla, system handlu uprawnieniami do emisji zaktualizowany mający na celu ograniczenie emisji, ustalanie cen za zanieczyszczenia i generowanie inwestycji w transformację ekologiczną, oraz wsparcie społeczne dla obywateli i małych przedsiębiorstw. Aby zapewnić europejskim przedsiębiorstwom równe warunki działania, ustanowiono mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, który gwarantuje, że przywożone towary są obciążone opłatą za emisję gazów cieplarnianych w docelowych sektorach. UE zaktualizowała cele w zakresie energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej i będzie stopniowo wycofywać nowe pojazdy zanieczyszczające środowisko do 2035 r., a jednocześnie zwiększy infrastrukturę ładowania i stosowanie paliw alternatywnych w transporcie drogowym, żegludze i lotnictwie.

W lipcu 2021 r. przedstawiono pakiet „Gotowi na 55”, aby możliwe było spełnienie wymogów unijnego prawa o klimacie dotyczących ograniczenia emisji netto gazów cieplarnianych w Europie o co najmniej 55 proc. do 2030 r. Pakiet został zaktualizowany, gdy Komisja zaproponowała w planie REPowerEU ambitniejsze cele w zakresie energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej, aby zareagować na inwazję Rosji na Ukrainę i zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne Europy. Oczekuje się, że ostateczny pakiet legislacyjny zmniejszy emisje netto gazów cieplarnianych w UE o 57 proc. do 2030 r. Chociaż ten pakiet ustawodawczy stanowi podstawę Europejskiego Zielonego Ładu, kontynuowane są prace nad innymi oczekującymi na rozpatrzenie dossier i wnioskami ustawodawczymi oraz nad wdrażaniem prawodawstwa w państwach członkowskich. Dyrektywa w sprawie opodatkowania energii, która stanowi integralną część pakietu „Gotowi na 55”, nie została jeszcze ukończona, a Komisja wzywa państwa członkowskie do jak najszybszego zakończenia negocjacji.

Ograniczenie emisji dwutlenku węgla, ustalanie opłat za emisję, inwestowanie w ludzi

Dzięki ustaleniu opłat za emisję gazów cieplarnianych i rocznych pułapów emisji zanieczyszczający płacą, a państwa członkowskie generują dochody, które mogą inwestować w transformację ekologiczną. Zmieniony unijny system handlu uprawnieniami do emisji stopniowo rozszerza system opłat za emisję gazów cieplarnianych na nowe sektory gospodarki, aby wesprzeć redukcję emisji w tych sektorach, w szczególności w sektorze transportu, paliw grzewczych i w żegludze.

Dzięki tej reformie państwa członkowskie wydadzą obecnie 100 proc. swoich dochodów z handlu uprawnieniami do emisji na projekty związane z klimatem i energią oraz na społeczny wymiar transformacji. W ramach nowo utworzonego Społecznego Funduszu Klimatycznego zostanie przeznaczonych 65 mld euro z budżetu UE a łącznie ponad 86 mld euro na wsparcie obywateli i małych przedsiębiorstw znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na skutek transformacji ekologicznej. 

Nowy mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 zagwarantuje, że przywożone produkty będą również obciążane opłatą za emisję gazów cieplarnianych na granicy w sektorach objętych tym systemem. Jest to cenne narzędzie promowania globalnej redukcji emisji i wykorzystywania presji rynku UE do realizacji naszych globalnych celów klimatycznych. W połączeniu z unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji mechanizm ogranicza ryzyko ucieczki emisji, tzn. sytuacji w której przedsiębiorstwa przenosiłyby swoją produkcję z Europy do krajów o mniej rygorystycznych normach środowiskowych.

Wspieranie odnawialnych źródeł energii i oszczędzanie energii

Porozumienie w sprawie zmienionej dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii ustala wiążący cel UE w zakresie energii ze źródeł odnawialnych na 2030 r. na poziomie co najmniej 42,5 proc., co stanowi wzrost w stosunku do obecnego celu wynoszącego 32 proc. W praktyce oznaczałoby to niemal podwojenie obecnego udziału energii ze źródeł odnawialnych w UE. Uzgodniono również, że do 2030 r. Europa będzie dążyć do osiągnięcia 45 proc. udziału energii ze źródeł odnawialnych w koszyku energetycznym UE.

Jeżeli chodzi o dyrektywę w sprawie efektywności energetycznej, negocjatorzy uzgodnili nowy unijny cel polegający na podniesieniu efektywności energetycznej o 11,7 proc. do 2030 r. Państwa członkowskie będą musiały zaoszczędzić średnio 1,49 proc. rocznie w latach 2024–2030. Sektor publiczny będzie przewodził tym wysiłkom, realizując roczny cel w zakresie oszczędności wynoszący 1,9 proc. Porozumienie obejmuje również pierwszą w historii unijną definicję ubóstwa energetycznego. Państwa członkowskie będą teraz musiały realizować poprawę efektywności energetycznej priorytetowo wśród osób dotkniętych ubóstwem energetycznym.

Inwestowanie w ekologiczny transport

Zmienione rozporządzenie w sprawie norm emisji CO2 zagwarantuje, że do 2035 r. wszystkie nowe samochody osobowe i dostawcze zarejestrowane w Europie będą bezemisyjne. Jako pośredni krok w kierunku zerowych emisji średni poziom emisji z nowych samochodów osobowych będzie musiał zmniejszyć się o 55 proc. do 2030 r., a z nowych samochodów dostawczych o 50 proc. do 2030 r.

W nowym rozporządzeniu w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych (AFIR) określono obowiązkowe cele w zakresie rozwoju infrastruktury ładowania elektrycznego i tankowania wodoru wzdłuż europejskich dróg. Dzięki temu ogólnodostępna infrastruktura ładowania samochodów osobowych i dostawczych powiększa się z taką samą prędkością jak flota pojazdów elektrycznych.

ReFuelEU Aviation określa ogólnounijne zharmonizowane zasady promowania zrównoważonych paliw lotniczych (SAF), przy czym coraz większy minimalny udział SAF musi być mieszany z naftą przez dostawców paliwa lotniczego i dostarczany do portów lotniczych UE. Rozporządzenie w sprawie FuelEU Maritime będzie promować upowszechnianie paliw odnawialnych i niskoemisyjnych poprzez ustanowienie celu stopniowego zmniejszania średniej rocznej intensywności emisji gazów cieplarnianych pochodzących ze zużycia energii na statkach.

Co dalej?

Wdrażanie przepisów pakietu „Gotowi na 55” rozpoczyna się obecnie w państwach członkowskich. Państwa członkowskie będą musiały uwzględnić te nowe przepisy w finalizowanych obecnie krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu i wykazać, w jaki sposób cele w zakresie klimatu i energii na 2030 r. zostaną osiągnięte na szczeblu krajowym.

Jak zapowiedziała przewodnicząca Ursula von der Leyen w swoim dorocznym orędziu o stanie Unii Europejskiej, Komisja pod kierunkiem wiceprzewodniczącego wykonawczego Marosa Šefčoviča podejmie szereg dialogów z obywatelami i przemysłem na temat wdrażania przepisów dotyczących Europejskiego Zielonego Ładu. Oprócz prawodawstwa w dziedzinie klimatu nadal opracowywane i wdrażane są pozostałe, uzupełniające filary Europejskiego Zielonego Ładu. Parlament Europejski i Rada negocjują obecnie kilka wniosków ustawodawczych dotyczących energii, gospodarki o obiegu zamkniętym, zanieczyszczenia i ochrony przyrody, a Komisja udziela intensywnego wsparcia, aby wszystkie te akty zostały uzgodnione w nadchodzących miesiącach.

Kontekst

W Europejskim Zielonym Ładzie, przedstawionym przez Komisję 11 grudnia 2019 r., określono nową strategię wzrostu dla Europy. Jej celem jest przekształcenie UE w sprawiedliwe i prosperujące społeczeństwo z nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną gospodarką, która w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto i w której wzrost gospodarczy będzie oddzielony od wykorzystania zasobów naturalnych.

Europejskie prawo o klimacie zawiera w wiążącym prawodawstwie zobowiązanie UE do osiągnięcia neutralności klimatycznej oraz pośredni cel zmniejszenia emisji netto gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r. Zobowiązanie UE do ograniczenia emisji netto gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r. zostało przekazane UNFCCC w grudniu 2020 r. jako wkład UE w realizację celów porozumienia paryskiego. Dzięki obowiązującemu prawodawstwu UE w dziedzinie klimatu i energii emisje gazów cieplarnianych w UE już spadły o 30 proc. w porównaniu z 1990 r., podczas gdy w tym samym okresie gospodarka UE wzrosła o ok. 60 proc., co oznacza, że wzrost jest niepowiązany z emisjami.

Dodatkowe informacje: KE