Od momentu ich zainicjowania misje UE wykazują potencjał w zakresie przyspieszenia procesu zmian. Dzięki środkom pochodzącym głównie z programu „Horyzont Europa” umożliwiają one również powiązanie i wspieranie unijnych polityk i programów, wykorzystując lokalne działania i zaangażowanie obywateli. Znajdują się na dobrej drodze do osiągnięcia swoich ambitnych celów na rok 2030 w kluczowych obszarach, takich jak przystosowanie się do zmiany klimatu, poprawa jakości życia pacjentów onkologicznych, oczyszczenie ekosystemów morskich i słodkowodnych, uczynienie miast neutralnymi dla klimatu oraz zapewnienie zdrowych gleb.

Takie wnioski płyną z przyjętego dziś komunikatu w sprawie misji UE w ramach programu „Horyzont Europa”. Komunikat zawiera dogłębną ocenę dotychczasowych postępów, zgodnie z wymogami współprawodawców, po pierwszych dwóch latach funkcjonowania. Podkreślono w nim główne osiągnięcia pięciu obecnych poszczególnych misji, a jednocześnie wskazano stojące przed nimi wyzwania i zaproponowano szereg działań mających na celu rozwiązanie tych problemów. W świetle tej wyważonej oceny w dzisiejszym komunikacie zaproponowano również przeznaczenie 11% budżetu filaru 2 programu „Horyzont Europa” na misje UE w ostatniej części programu (wzrost z poziomu obecnych 10%). Odpowiada to łącznej kwocie ponad 3 mld euro na lata 2024–2027. Zainicjowana zostaje również nowa misja UE dotycząca nowego europejskiego Bauhausu.

Komisja zobowiązuje się do zapewnienia jeszcze większej skuteczności misji UE, m.in. poprzez:

• zintensyfikowanie dyskusji z podmiotami politycznymi, w szczególności z państwami członkowskimi, na temat sposobów usprawnienia zarządzania misjami UE, tak aby stało się ono bardziej efektywne, inkluzywne i skuteczne;
• uruchomienie szerszego zestawu instrumentów w celu zabezpieczenia większego udziału sektora prywatnego, w tym partnerstw publiczno-prywatnych i zamówień publicznych na innowacje;
• podejmowanie ukierunkowanych działań w zakresie wspierania lokalnych i krajowych wysiłków komunikacyjnych na rzecz zwiększenia zaangażowania obywateli i podniesienia świadomości społecznej na temat misji UE.

Biorąc pod uwagę potencjał instrumentu misji w zakresie pobudzania zmian oraz fakt, że inicjatywa nowego europejskiego Bauhausu ma już kilka cech charakterystycznych dla misji UE, Komisja rozpoczyna dziś fazę przygotowawczą do specjalnej nowej misji UE, zgodnie z tą samą procedurą co w przypadku pierwszych pięciu misji. Obejmuje to powołanie rady ds. misji oraz opracowanie planu realizacji misji, co pomoże razem określić dokładne cele i etapy misji.

Nowy europejski Bauhaus umożliwił już rozwinięcie synergii między inwestycjami w badania naukowe i innowacje, innymi instrumentami finansowania i inwestycjami sektora prywatnego. Nowa misja UE współpracowałaby z obywatelami w celu budowania większej akceptacji społecznej dla polityki Zielonego Ładu, promując społeczną odpowiedzialność za ekologiczne rozwiązania i zachęcając do zmian zachowań niezbędnych do osiągnięcia celów tego planu. Komisja będzie ściśle współpracować z państwami członkowskimi i całą społecznością w celu określenia tego podejścia.

Najważniejsze dotychczasowe osiągnięcia misji UE

Misja w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu ma na celu takie wsparcie co najmniej 150 europejskich regionów, aby do 2030 r. stały się one odporne na zmianę klimatu. Od czasu jej zainicjowania kartę misji podpisało 308 organów regionalnych i lokalnych. Specjalna platforma służąca realizacji misji zapewnia regionom pomoc techniczną, a 50 z nich opracowuje wspólną metodykę przeprowadzania szczegółowych ocen ryzyka podatności na zagrożenia.

Misja w zakresie walki z rakiem ma ambitny cel, jakim jest podniesienie jakości funkcjonowania ponad 3 mln osób do 2030 r. dzięki profilaktyce i leczeniu, a także zapewnienie dłuższego i lepszego życia chorym na raka, łącznie z ich rodzinami. Na szczeblu UE europejski plan walki z rakiem wraz z misją w zakresie walki z rakiem służą wspieraniu nowego dialogu z państwami członkowskimi. Misja odgrywa kluczową rolę w umożliwianiu rozwoju platformy danych UNCAN.eu, która ma pomóc naukowcom w analizie połączonych danych dotyczących badań naukowych, zdrowia i innych istotnych danych na niespotykaną dotąd skalę.

Cele misji w zakresie neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast to zebranie 100 neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast do 2030 r. oraz zapewnienie, aby funkcjonowały one również jako ośrodki eksperymentów i innowacji względem wszystkich miast europejskich. Zaproszenie do wyrażenia zainteresowania udziałem w misji zostało zamknięte w styczniu 2022 r., a w jego rezultacie otrzymano zgłoszenia z 377 miast. Misja umożliwiła stworzenie potężnej społeczności ambitnych miast, które za pośrednictwem platformy misji pracują w grupach, wymieniają się doświadczeniami i mają dostęp do repozytorium wiedzy, co ma przyspieszyć opracowywanie rozwiązań neutralnych dla klimatu.

Celem misji w zakresie odbudowy naszych oceanów i zasobów wodnych jest pogodzenie ochrony i odbudowy ekosystemów morskich i słodkowodnych z coraz większą presją wywieraną na zasoby wodne. W głównych europejskich dorzeczach morskich i rzecznych utworzono w ramach misji cztery ośrodki projektowe o istotnym znaczeniu w kontekście pilotowania, demonstrowania i wdrażania potrzebnych rozwiązań na dużą skalę, które udostępniono ponad 100 stowarzyszonym europejskim regionom. Zainteresowanie misją przejawia się w ponad 480 działaniach, które zostały zadeklarowane na podstawie karty misji.

Misja w dziedzinie gleby, której celem jest utworzenie do 2030 r. 100 żywych laboratoriów i ośrodków projektowych, ma dostarczyć rozwiązań w zakresie zrównoważonego gospodarowania glebami i ich odtwarzania na obszarach wiejskich i miejskich. W ramach tej misji organy regionalne i lokalne opracowują terytorialne porozumienia w sprawie gospodarowania glebami na rzecz zdrowych gleb. Dzięki misji rozwija się zharmonizowane monitorowanie gleb w UE oraz opracowuje strategie ich dekontaminacji i regeneracji, a także nowe modele biznesowe na potrzeby przyjaznych glebie i neutralnych dla klimatu łańcuchów wartości.

Kontekst

Misje UE to nowy sposób znajdowania konkretnych rozwiązań dla niektórych ze stojących przed nami największych wyzwań. Stanowią one przejaw skoordynowanych wysiłków Komisji na rzecz zgromadzenia niezbędnych zasobów w postaci programów finansowania, polityk i regulacji, a także innych działań. Mają one również na celu mobilizowanie i aktywizowanie podmiotów publicznych i prywatnych (takich jak państwa członkowskie UE, władze regionalne i lokalne, instytuty badawcze, rolnicy, zarządcy gruntów, przedsiębiorcy i inwestorzy), aby doprowadzić do rzeczywistych i trwałych efektów. Misje angażują bezpośrednio obywateli, aby zwiększyć społeczną absorpcję nowych rozwiązań i podejść.

Dzisiejszemu komunikatowi towarzyszy dokument roboczy służb Komisji, w którym przedstawiono dowody techniczne na potrzeby oceny misji UE. Dowody te zgromadzono w ramach badania, które pomogło ocenić poszczególne misje UE pod kątem następujących wymiarów: założenie i cele misji; proces wyboru danej misji UE; struktury zarządzania misją i jej funkcjonowanie; postępy w realizacji celów misji; budżet misji i ustalenia dotyczące jej finansowania.

Dodatkowe informacje: KE