W dniu 23 maja br. odbyło się posiedzenie sejmowej Podkomisji stałej do spraw bezpieczeństwa żywności Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Podczas posiedzenia przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawił dokument pt. Informacja na temat skutków wdrożenia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2022/870 z dnia 30 maja 2022 r. w sprawie środków tymczasowej liberalizacji handlu będącej uzupełnieniem koncesji handlowych mających zastosowanie do ukraińskich produktów na podstawie Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony dla funkcjonowania sektora rolno-spożywczego w Polsce.

MRiRW poinformowało, iż z posiadanych danych dot. handlu z Ukrainą wynika, że wartość importu produktów objętych regulacją ATM wyniosła w 2022 r. ponad 375,9 mln EUR wobec 99,3 mln EUR w 2021 r. (wzrost o ponad 278%). Natomiast wartość  produktów, które już wcześniej były objęte unijną stawką celną 0% w imporcie z Ukrainy, wzrosła z 830,5 mln EUR w 2021 r. do 2,29 mld EUR w 2022 r. (wzrost o ponad 175%).

Zniesienie ceł UE w imporcie z Ukrainy na mocy regulacji ATM było tylko jednym z czynników powodujących wzrost polskiego importu z Ukrainy po rosyjskiej inwazji. Rekordowy import w 2022 r. był częściowo efektem rosnących cen produktów. Inwazja Rosji na Ukrainę przyspieszyła wzrost cen surowców rolnych i półproduktów, które już przed wojną były wysokie.

Zwiększeniu przywozu z Ukrainy sprzyjały także utworzone korytarze solidarnościowe. Ponadto wielu importerów starało się tuż po rozpoczęciu wojny sprowadzić z Ukrainy jak największe ilości produktów, dopóki były one dostępne. Wskazuje na to także fakt, że wzrosty dotyczyły produktów, których warunki przywozu do UE nie zmieniły się w ostatnich latach.

Z przeprowadzonej przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ) analizy wynika, że tylko część produktów rolno-spożywczych jest przedmiotem intensywnej konkurencji polskich i ukraińskich producentów na rynku UE. W przypadku Polski produkty te tworzą 1/3 eksportu rolno-spożywczego ogółem. Dotyczy to m.in. takich produktów, jak pszenica, mięso drobiowe, jaja ptasie, mrożonki owocowe, ale również wysokoprzetworzonych wyrobów spożywczych, w tym wyrobów cukierniczych i pieczywa cukierniczego. Wysoka konkurencja Polski i Ukrainy na rynku unijnym występuje także m.in. w  przypadku nasion rzepaku, kukurydzy, miodu naturalnego oraz czekolady.

MRiRW podkreśla, że regulacja ATM nie dotyczy wymogów ani procedur kontroli celnej czy bezpieczeństwa (przestrzegania wymogów SPS). Przed wejściem w życie tej regulacji produkty pochodzące z Ukrainy, podobnie jak z innych krajów pozaunijnych, mogły być importowane pod warunkiem spełnienia stosownych wymogów bezpieczeństwa, jakościowych i celny.

Mając na uwadze poważny wzrost importu ukraińskich towarów-rolno-spożywczych do UE, w tym do Polski i innych państw sąsiadujących z Ukrainą, Polska zabiegała w dyskusjach na unijnym forum o modyfikację środków ATM, tak aby lepiej uwzględniały ochronę unijnych, w tym polskich producentów. Dyskusja na forum UE w tej sprawie trwała do końca kwietnia br. KE uwzględniła postulaty Polski jedynie w niewielkim stopniu (pewne skrócenie procedury uruchomienia środków ochronnych). Większość innych krajów UE poparła regulację przedłużającą ATM do czerwca 2024 r. w wersji proponowanej przez Komisję Europejską. Po akceptacji przez COREPER (Stałych Przedstawicieli) 28 kwietnia 2023 r. projekt tej regulacji został przekazany do Parlamentu Europejskiego, który poparł go na posiedzeniu 9 maja 2023 r. Ostateczne zatwierdzenie tego rozporządzenia planowane jest jeszcze w maju 2023 r.

Na wniosek MRiRW Ministerstwo Rozwoju i Technologii występowało również do KE o wszczęcie postępowania z art. 4 regulacji ATM, tj. postępowania w sprawie przywrócenia warunków taryfowych wynikających z Układu o stowarzyszeniu. Na ten moment polskie wnioski nie zostały zrealizowane.