Obejmuje on cztery elementy: komunikat w sprawie transformacji energetycznej w unijnym sektorze rybołówstwa i akwakultury, plan działania na rzecz ochrony i odbudowy ekosystemów morskich dla zapewnienia zrównoważonego i odpornego rybołówstwa, komunikat w sprawie wspólnej polityki rybołówstwa dziś i jutro oraz sprawozdanie w sprawie wspólnej organizacji rynków produktów rybołówstwa i akwakultury.

Główne cele, jakie przyświecają tym środkom, to promowanie korzystania z czystszych źródeł energii, zmniejszenie zależności od paliw kopalnych oraz ograniczenie oddziaływania sektora na ekosystemy morskie. Proponowane działania będą realizowane stopniowo, tak by sektor mógł się odpowiednio dostosować do nowych wymogów. Pełnemu wdrożeniu wspólnej polityki rybołówstwa posłuży również „Pakt na rzecz rybołówstwa i oceanów” przewidujący współpracę państw członkowskich z podmiotami związanymi z sektorem rybołówstwa, w tym rybakami, organizacjami producentów, regionalnymi komitetami doradczymi i naukowcami. Zamysłem Komisji jest również takie przekształcenie omawianego sektora, by stał się on atrakcyjnym miejscem pracy dla młodszych pokoleń.

Sektor rybołówstwa i akwakultury neutralny dla klimatu do 2050 r.

Obecna zależność sektora od paliw kopalnych oznacza, że jest on nie tylko nieekologiczny, ale także podatny na wahania wywołane wzrostem cen energii. Kiedy w latach 2021 i 2022 wzrosły cen paliw, wiele statków musiało pozostać w portach, a sektor wymagał wsparcia finansowego, ponieważ duża część unijnej floty rybackiej nie była w stanie pokryć swoich kosztów operacyjnych. Wyższe ceny paliw i paszy odbiły się też negatywnie na akwakulturze. Sektor musiał korzystać ze wsparcia finansowego UE.

Komisja proponuje dziś zmniejszenie zależności od paliw kopalnych i dążenie do stworzenia neutralnego dla klimatu sektora rybołówstwa i akwakultury zgodnie z jednym z ambitnych celów Europejskiego Zielonego Ładu, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej w UE do 2050 r. Proponuje wprowadzenie środków mających na celu przyspieszenie transformacji energetycznej sektora poprzez poprawę efektywności paliwowej i przejście na odnawialne niskoemisyjne źródła energii.

Jednym z kluczowych działań w tej dziedzinie jest partnerstwo na rzecz transformacji energetycznej rybołówstwa i akwakultury w UE. W jego skład wejdą wszystkie zainteresowane strony, w tym przedstawiciele rybołówstwa, akwakultury, przemysłu stoczniowego, portów, energetyki, organizacji pozarządowych, władz krajowych i regionalnych, aby wspólnie stawić czoła wyzwaniom związanym z transformacją energetyczną w tym sektorze.

Komisja podejmie również starania zmierzające do wyeliminowania luk w transferze technologii na drodze od badań naukowych i innowacji do praktycznego zastosowania; promowania doskonalenia zawodowego pracowników oraz poprawy otoczenia biznesowego, w tym pod względem możliwości finansowania i podnoszenia świadomości.

Ochrona ekosystemów morskich w celu zapewnienia zrównoważonego rybołówstwa

Zmiana klimatu, utrata różnorodności biologicznej i zanieczyszczenie oceanów zagrażają trwałości zasobów rybołówstwa i akwakultury. Komisja przedstawia morski plan działania mający na celu zwiększenie wkładu wspólnej polityki rybołówstwa w osiągnięcie celów środowiskowych UE i ograniczenie negatywnego oddziaływania działalności połowowej na ekosystemy morskie, szczególnie poprzez naruszanie dna morskiego, przyłów gatunków wrażliwych oraz zaburzanie morskich sieci pokarmowych. Zdrowe środowisko morskie charakteryzujące się zdrowymi stadami ryb i bogatą różnorodnością biologiczną to niezbędny warunek zapewnienia dobrobytu społecznościom rybackim w UE w perspektywie średnio- i długoterminowej.

Plan działania przyczynia się do realizacji unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 oraz pozwala wypełnić zobowiązanie do prawnej i skutecznej ochrony 30 proc. naszych mórz, w tym ścisłej ochrony jednej trzeciej tego obszaru. Aby osiągnąć ten cel, Komisja wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia jasno określonego harmonogramu działań służących skutecznej ochronie morskich obszarów chronionych i skutecznemu zarządzaniu tymi obszarami. Działania te powinny obejmować ochronę tarlisk i obszarów dojrzewania narybku, zmniejszenie wskaźnika śmiertelności ryb oraz odbudowę obszarów o istotnym znaczeniu ze względu na wrażliwe gatunki i siedliska.

Plan ma również za zadanie zmniejszyć oddziaływanie połowów na dno morskie. Ochrona i odbudowa siedlisk dna morskiego w chronionych obszarach morskich jest kwestią pilną i niezwykle ważną, biorąc pod uwagę ich kluczową rolę jako źródła różnorodności biologicznej mórz w UE oraz duże znaczenie niebieskiego dwutlenku węgla w siedliskach morskich dla przeciwdziałania zmianie klimatu. W związku z tym Komisja wzywa państwa członkowskie do przedstawienia wspólnych zaleceń i podjęcia środków krajowych w celu stopniowego zaprzestania połowów prowadzonych przy pomocy ruchomych dennych narzędzi połowowych na wszystkich chronionych obszarach morskich najpóźniej do 2030 r. oraz wprowadzenia zakazu ich stosowania we wszystkich nowo ustanowionych chronionych obszarach morskich. Pierwsze działania zmierzające do ochrony dna morskiego i gatunków morskich w obrębie obszarów Natura 2000 wyznaczonych na mocy dyrektywy siedliskowej należy podjąć już do marca 2024 r.

Proponuje się również wprowadzenie środków zwiększających selektywność narzędzi i praktyk połowowych oraz ograniczających przypadkowe połowy gatunków zagrożonych poprzez ustanowienie harmonogramu, który pomoże państwom członkowskim traktować w sposób priorytetowy te gatunki, które wymagają najściślejszej ochrony.

Morza i oceany zajmują 71 proc. powierzchni Ziemi i ponad 65 proc. terytorium UE, dlatego dzisiejszy plan działania będzie również stanowił część wkładu UE w realizację niedawno uzgodnionego porozumienia z Kunming/Montrealu w sprawie różnorodności biologicznej.

Pakt na rzecz rybołówstwa i oceanów narzędziem wdrażania wspólnej polityki rybołówstwa

Wspólna polityka rybołówstwa w dalszym ciągu zapewnia wystarczające ramy prawne do sprostania wyzwaniom, przed którymi stoi unijne rybołówstwo i przeciwdziałania zagrożeniom dla mórz, od których jest ono zależne. Sektorowi rybołówstwa daje niezbędną stabilność, a Unii możliwość odgrywania wiodącej roli w stymulowaniu zrównoważonego rybołówstwa na całym świecie. Nadal aktualne są trzy główne zasady, na których opiera się ta polityka: zrównoważenie środowiskowe, społeczne i gospodarcze, skuteczna współpraca regionalna i podejmowanie decyzji na podstawie danych naukowych. Pozostaje jednak kilka przeszkód na drodze do pełnego wdrożenia wspólnej polityki rybołówstwa, a do ograniczenia negatywnego wpływu rybołówstwa i akwakultury na środowisko i klimat niezbędna jest szybsza i bardziej strukturalna transformacja. Jest to warunek konieczny do tego, by przywrócić zdrowe środowisko morskie i zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe, zwiększyć odporność sektora, poprawić efektywność energetyczną i przyspieszyć osiągnięcie neutralności klimatycznej. Pomoże nam to oszczędzić na kosztach paliw i skorzystać z dobrodziejstwa zielonej energii.

Aby stworzyć jednolitą wizję przyszłości sektora rybołówstwa i akwakultury, potwierdzić wspólne zobowiązanie do pełnego wdrożenia wspólnej polityki rybołówstwa oraz zainicjować dyskusję między podmiotami zarządzającymi rybołówstwem a zainteresowanymi stronami na temat dostosowania polityki do przyszłych wyzwań o charakterze społecznym i środowiskowym, Komisja proponuje zawarcie paktu na rzecz rybołówstwa i oceanów z udziałem wszystkich zainteresowanych stron. Pakt na rzecz rybołówstwa i oceanów otwiera nowy etap dialogu i współpracy między Komisją a wszystkimi podmiotami związanymi z sektorem rybołówstwa. Przyczyni się do osiągnięcia wzajemnego zrozumienia celów i pomoże w razie potrzeby odpowiednio dostosować politykę.

Przebieg procedury

W 2020 r. w rybołówstwie handlowym w UE zatrudnionych było 124,630 osób, a w akwakulturze 57,000 osób. Wspólna polityka rybołówstwa ma na celu zapewnienie długoterminowego zrównoważenia środowiskowego, gospodarczego i społecznego rybołówstwa i akwakultury; dostępność zapasów żywności oraz odpowiedni poziom życia osób społeczności związanych z rybołówstwem i akwakulturą.

Dziesięć lat po reformie wspólnej polityki rybołówstwa Komisja przedstawia sprawozdanie na temat funkcjonowania tej polityki oraz wspólnej organizacji rynku. Korzystając z tej okazji, prezentuje również swoją wizję zrównoważonego rybołówstwa przyszłości. 

Dodatkowe informacje: KE