Federacja zaapelowała o uwzględnienie w toku dalszych prac legislacyjnych poniższych uwag i zastrzeżeń:

• Wysokość opłaty na pokrycie kosztów zbierania, transportu i przetwarzania odpadów została ustalona w sposób nieuwzględniający wymogów wynikających z dyrektywy SUP  (art. 3k i 3l zmienianej ustawy obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej, dalej: „zmieniana ustawa”)

W art. 8 ust. 4 dyrektywy SUP stwierdza się:

„Wskazane w ust. 2 i 3 koszty, które należy pokryć, nie przekraczają kosztów niezbędnych do gospodarnego świadczenia wskazanych w tych przepisach usług i są one ustalane z zachowaniem przejrzystości między zainteresowanymi podmiotami. Koszty sprzątania odpadów są ograniczone do czynności podejmowanych przez organy publiczne lub w ich imieniu. Metoda ich obliczania musi być ustalona w taki sposób, aby koszty sprzątania odpadów mogły być ustalane w proporcjonalny sposób. Z myślą o minimalizacji kosztów administracyjnych państwa członkowskie mogą ustalić wkłady finansowe na rzecz kosztów sprzątania odpadów poprzez ustanowienie odpowiednich, wieloletnich kwot zryczałtowanych.

Komisja, w konsultacji z państwami członkowskimi, publikuje wytyczne odnośnie do kryteriów dotyczących kosztów sprzątania odpadów, o których to kosztach mowa w ust. 2 i 3.”

Dyrektywa przewiduje więc jednoznacznie ustalenie kosztów w sposób proporcjonalny, przejrzysty i z uwzględnieniem stanowiska zainteresowanych stron, w tym producentów wyrobów w opakowaniach, a tak ustalone koszty nie powinny przekraczać poziomu kosztów niezbędnych dla realizacji celów dyrektywy.

Tymczasem stawka maksymalna opłaty wskazana w art. 3l ust. 1 pkt 1 ustawy zmienianej na 0,20 zł/kg została określona w sposób całkowicie arbitralny, bez rzeczywistego oszacowania kosztów zbierania, transportu i recyklingu, w drodze transparentnych ustaleń z producentami opakowań, przedsiębiorcami zajmującymi się transportem i przetwarzaniem odpadów opakowaniowych oraz organami gmin.

W projekcie rozporządzenia w sprawie stawek opłaty za zbieranie odpadów z produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego ustalono stawkę opłaty w wysokości 0,01 zł (odpowiednio za kilogram lub sztukę , w zależności od rodzaju odpadu),  ale w Ocenie Skutków Regulacji sporządzonej dla tego rozporządzenia stwierdzono: „Zakłada się, że opłata w wysokości 1 gr za sztukę lub, odpowiednio, za kg produktu jednorazowego użytku, o którym mowa w załączniku nr 9 do ustawy, pozwoli na właściwe zagospodarowanie odpadów powstałych z tych produktów, a tym samym ograniczenie zanieczyszczenia środowiska, w szczególności środowiska morskiego. W przypadku niewystarczającej wielkości zaproponowanej stawki corocznej opłaty na pokrycie kosztów efektywnego zbierania i zagospodarowania odpadów powstałych z produktów wymienionych  w załączniku nr 9 do ustawy, istnieje możliwość zwiększenia stawki tejże opłaty w ramach maksymalnych stawek określonych w ustawie”. Z zapisów tych wynika, że zakłada się, iż stawka opłaty będzie ustalana przez ustawodawcę niejako eksperymentalnie, metodą prób i błędów, co jest całkowicie sprzeczne z zasadami ustalania jej wysokości określonymi w art. 8 ust. 4 dyrektywy SUP”. Założenie braku danych na temat kosztów potwierdza fakt, że podmioty odpowiedzialne za zbieranie tych odpadów (samorządy gminne) nie zostały zobowiązane do sprawozdawania ilości danych odpadów zbieranych w systemie publicznym czy uprzątniętych z terenów publicznych, ani nie zostały zobowiązane do sprawozdawania stosownych kosztów towarzyszących tym działaniom.

W projekcie ustawy nie określono mechanizmu pozwalającego przedsiębiorcom realizować uprawnienia nadane im przez dyrektywę. Projektowane stawki, w oderwaniu od rzeczywistych kosztów, pozbawiają wprowadzających produkty jakiegokolwiek wpływu na optymalizację tych kosztów. Dyrektywa stanowi zaś wyraźnie, że koszty muszą być ustalane pomiędzy zainteresowanymi stronami, a więc także z udziałem przedsiębiorców zobowiązanych do pokrywania tych kosztów. Ustalenie to należy interpretować jako wspólne porozumienie się co do takich kosztów przez zainteresowane strony, w związku z czym, projekt powinien uwzględniać taki mechanizm.

Ponadto delegacja do wydania rozporządzenia powinna być tak skonstruowana, aby pozwalać na określenie różnych stawek opłaty w ramach poszczególnych kategorii przewidzianych w załączniku – w tym uwzględniając odsetek tworzyw sztucznych zawarty w opakowaniu. Powinna być to przy tym opłata pobierana ex post po publikacji stosownych, rzeczywistych kosztów realizacji określonych działań przez gminy, a nie pobierana z góry z założeniem, że każdy produkt (czy w sztukach, czy w kilogramach) wprowadzony do obrotu staje się potencjalnie zanieczyszczeniem, czyli odpadem gromadzonym na terenach publicznych lub te tereny zanieczyszczającym. W takim bowiem przypadku ustanowione przez projektodawcę rozwiązanie częściowo podważa ideę selektywnej zbiórki odpadów po produktach, które mają zostać obciążone opłatą, gdyż wszelkie działania i rezultaty związane z prowadzeniem tej selektywnej zbiórki nie będą miały żadnego wpływu na zmniejszenie obciążenia projektowaną opłatą.

Pragniemy przy tym zaznaczyć, że w żadnym razie nie powinno dojść do sytuacji, w której  producenci wyrobów w opakowaniach jednorazowego użytku ponoszą na podstawie różnych aktów prawnych te same koszty zbiórki i zagospodarowania odpadów opakowaniowych. Dotyczy to w szczególności producentów napojów w butelkach z tworzyw sztucznych, które, jak należy oczekiwać, zostaną w nieodległej przyszłości objęte selektywną zbiórką  w ramach systemu depozytowego. Zakładając, że będzie to system oparty na racjonalnych podstawach wypracowanych przez producentów napojów w opakowaniach jednorazowego użytku, może on już w trzecim roku funkcjonowania osiągnąć poziom zbiórki rzędu 86-92% (por. „System depozytowy na opakowania jednorazowego użytku po napojach w Polsce. Proponowane rozwiązania szczegółowe”, opracowanie PFPŻ i Browarów Polskich, Warszawa, kwiecień 2021).  W związku z powyższym oczekujemy spójności systemu opłat wynikających  z implementacji dyrektywy SUP z kosztami ponoszonymi przez producentów produktów w opakowaniach objętych systemem depozytowym. Dlatego też ustalenie wysokości opłaty, o której mowa w art. 8 dyrektywy SUP i art. 3k ustawy zmienianej, powinno uwzględniać koszty ponoszone na ten sam cel na podstawie innych przepisów o rozszerzonej odpowiedzialności producentów, w szczególności w ramach systemu depozytowego, a jeżeli system ten będzie ustanowiony w okresie późniejszym, niż wejście w życie przepisów opiniowanej ustawy, powinna zostać dokonana przez ustawodawcę rewizja wysokości opłaty i jej korekta celem zapewniania spójności w tym zakresie i uniknięcia podwójnego obciążenia producentów wyrobów w opakowaniach jednorazowego użytku kosztami zbiórki  i zagospodarowania odpadów.

• Termin wprowadzenia opłaty na pokrycie kosztów zbierania, transportu i przetwarzania odpadów został ustalony w sposób nieuwzględniający wymogów wynikających z dyrektywy SUP  (art. 3k i 3l zmienianej ustawy obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej)

W tej sytuacji polski ustawodawca powinien ustalić wysokość opłat wynikających z dyrektywy SUP w sposób rozważny, nie drenujący zasobów firm, z uwzględnieniem zasad proporcjonalności, przejrzystości i koncyliarności, wynikających wprost z przepisu dyrektywy, a także rozważyć odłożenie transpozycji tych przepisów dyrektywy do czasu odpowiedniego ustalenia poziomu kosztów, które mają być pokryte opłatą.

Pragniemy podkreślić, że pochopne i niekorzystne dla polskiej gospodarki funkcjonującej w coraz trudniejszych warunkach, byłoby wprowadzenie obowiązku ponoszenia ww. opłaty już w trakcie 2022 r. (14 dni od ogłoszenia ustawy).  Przewidziana w projekcie opłata ma w istocie charakter fiskalny, parapodatkowy i stanowi dodatkowe obciążenie dla przedsiębiorców, którzy muszą się obecnie borykać z ogólnie trudną sytuacją gospodarczą, wysoką inflacją, skutkami ograniczeń pandemicznych, gwałtownie rosnącymi kosztami paliw, energii elektrycznej i surowców, a także z zakłóceniami łańcuchów dostaw skutkującymi opóźnieniami w realizacji kontraktów i związanymi z tym dodatkowymi obciążeniami finansowymi. Stale też rośnie stopa ponoszonych przez przedsiębiorców podatków i opłat mających w istocie charakter podatkowy, jak np. podatek cukrowy, który ponoszą producenci napojów.

• Kolizja terminów wejścia w życie przepisów

W uzupełnieniu powyższego argumentu dotyczącego terminu transpozycji przepisów dyrektywy i zasady niewprowadzania obciążeń o charakterze fiskalnym w trakcie roku obrotowego, wskazujemy, że zgodnie z projektem rozporządzenia w sprawie stawek opłaty za zbieranie odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego, rozporządzenie wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2023 r. , a tymczasem przepisy samej ustawy w zakresie obowiązku ponoszenia przez przedsiębiorców tej opłaty obowiązywać mają  14 dni od ogłoszenia ustawy, a więc, jak należy założyć, w trakcie 2022 r., co spowoduje stan braku pewności co do sposobu wykonania ciążącego na przedsiębiorcy obowiązku w okresie przed wejściem w życie rozporządzenia wykonawczego.

Jak wynika z art. 9 projektu ustawy, przedsiębiorcy „składają roczne sprawozdania, o których mowa w art. 73 ustawy zmienianej w art. 4, za 2022 r. obejmujące okres od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do dnia 31 grudnia 2022 r.”. Zatem w intencji projektodawcy, opłata ma zostać wniesiona na podstawie złożonych sprawozdań.

W związku z powyższym, dla wyeliminowania w/w sprzeczności postulujemy wejście w życie ustawy z dniem 1 stycznia 2023 r., oraz wykreślenie z projektu ustawy przepisów epizodycznych ujętych w artykułach 8 i 9.

Zmiana ta pomoże też przedsiębiorcom, zwłaszcza małym i średnim, lepiej się do nowych obowiązków przygotować bez uszczerbku dla ich kondycji finansowej.

• Niezgodne z dyrektywą wyłączenia z zakazów stosowania

Zgodnie z art. 10 projektu ustawy „zakaz, o którym mowa w art. 3i ustawy zmienianej w art. 1, nie obowiązuje w stosunku do produktów wymienionych w pkt 2 i 7 załącznika nr 7 do tej ustawy w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu”.

Pragniemy zauważyć, iż wyłączenie z zakazu stosowania danych wyrobów (w tym przypadku plastikowych sztućców oraz opakowań ze ekspandowanego polistyrenu) na czas trwania pandemii COVID-19 oraz na 3 miesiące po jej odwołaniu jest niezgodny z art. 5 dyrektywy 2019/904. Produkty objęte tym zakazem i wymienione w załączniku B do dyrektywy, podlegają zakazowi wprowadzenia bez żadnych odstępstw czasowych, w tym samym momencie. Dyrektywa nie pozwala więc ani różnicować terminu wprowadzenia zakazu ani nie przewiduje żadnych wyjątków czy dodatkowych okresów wynikających nawet z pandemii COVID-19.

Nasuwa się pytanie, dlaczego akurat te produkty projektodawca chce wyłączyć z bezwzględnego zakazu stosowania, a nie dotyczy to np. talerzy i mieszadełek z tworzywa sztucznego, czy pojemników na napoje z ekspandowanego polistyrenu.

•  Niezaktualizowane Uzasadnienie w zakresie definicji "wprowadzenia do obrotu”

Projekt ustawy przewiduje w art. 6 ust. 1, iż produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wymienione w załączniku nr 7 do ustawy (…) wprowadzone do obrotu na terytorium kraju przed dniem wejścia w życie ustawy mogą być sprzedawane nabywcom na terytorium kraju do czasu wyczerpania zapasów tych produktów.

Natomiast Uzasadnienie do projektu ustawy – w zakresie powyższego przepisu – wskazuje na dzień 3 lipca 2021 r. jako datę, do której należało wprowadzić na rynek produkt, aby skorzystać z możliwości przewidzianych powyższym przepisem.

Zwracamy się zatem z prośbą o ujednolicenie Uzasadnienia zgodnie z przepisem projektu ustawy, który odwołuje się do terminu wejścia w życie oznaczonego jako 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy.

•  Nieaktualny zakres załącznika nr 10 do ustawy

Załącznik nr 10 do projektu ustawy zawiera katalog produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objętych obowiązkiem upowszechniania wiedzy. Wersja projektu datowana na 6.12.2021 r. nie przewiduje jednak żadnych wymagań w zakresie obowiązku upowszechniania wiedzy dot. pojemników na posiłki, paczek i owijek, pojemników na napoje ani kubków na napoje.

W związku z tym, proponujemy usunięcie z załącznika nr 10 pozycji 1-4, jako nieodnoszących się do żadnych wymagań przewidzianych w treści ustawy.

• Wątpliwości interpretacyjne

Jednocześnie, zwracamy uwagę na zapisy w projekcie ustawy pozostawiające wciąż niejasności i pole do rozmaitych interpretacji:

• brak definicji jednostki handlu hurtowego lub odwołania się do definicji tej jednostki określonej w innych przepisach przez co nie wiadomo, czym jest taka jednostka;
• nieprecyzyjna definicja posiłku („produkt żywnościowy potrawa, lub ich zestawy, przeznaczone do spożycia przez ludzi”), przez co za posiłek może zostać uznany każdy artykuł spożywczy (żywność) sprzedawany w opakowaniu.

Powyżej wskazane przepisy należy więc doprecyzować, aby nie budziły żadnych wątpliwości prawnych.

•  Kwestie dodatkowe:

1.    Proponujemy usunięcie z projektu ustawy przepisu art. 2a ust. 3 ustawy zmienianej o treści:

„Ciężar udowodnienia, że wprowadzenie do obrotu nie nastąpiło albo nastąpiło w innym dniu niż określony w ust. 1, spoczywa na przedsiębiorcy wprowadzającym do obrotu produkty”.

Wskazujemy, że przepis ten jest obarczony błędem logicznym, gdyż w ust. 1 artykułu 2a została w sposób enumeratywny (wyczerpujący) określona definicja  dnia wprowadzenia do obrotu, a zatem dzień ten nie może być „inny niż określony w ust. 1”. Ponadto zgodnie z ogólnie przyjętymi w porządku prawnym zasadami dowodzenia, nie dowodzi się okoliczności, że jakieś zdarzenie nie zaszło, a więc np. że nie nastąpiło wprowadzenie do obrotu. Trudno sobie wyobrazić sytuację, w której przedsiębiorca mógłby udowodnić, że nie przekazał niewyprodukowanego towaru osobie trzeciej itd.

2.    Zwracamy uwagę na rozbieżność pomiędzy rozwiązaniami przewidywanymi w omawianym projekcie ustawy a zapisami projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (nr UC81). Ten drugi projekt, w zakresie ustalania kosztów wynikających z art. 8a znowelizowanej dyrektywy w sprawie odpadów (dyrektywa 2018/851), przewiduje przynajmniej - choć mocno niedoskonały i mający cechy fasadowości - mechanizm opiniowania stawek opłaty opakowaniowej przez radę z udziałem organizacji reprezentujących wprowadzających produkty w opakowaniach. Tymczasem omawiany projekt, nawet takiego rozwiązania nie przewiduje, pozostawiając absolutną arbitralność przy ustalaniu wysokości stawek, stających się w ten sposób daniną publiczną, nie mogącą pełnić motywującej roli na żadnym etapie łańcucha wartości.