Przez wiele lat dużym problemem - szczególnie w kontekście sektora spożywczego - był podział kompetencji w zakresie dyplomacji gospodarczej pomiędzy resortami gospodarki, spraw zagranicznych oraz resortem rolnictwa. Jak sytuacja wygląda obecnie? 

To prawda, ale wszystko udało się poukładać. Kompetencje w różnym zakresie są rozdzielone pomiędzy wskazane resorty. Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Gospodarki oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi mają możliwość wzajemnego uzupełniania. Staramy się koordynować podejmowane działania przede wszystkim z resortem gospodarki, jednak zapraszamy do współpracy również Ministerstwo Rolnictwa. Na początku roku ustalamy plany i dzielimy się zadaniami. Chodzi o obsługę wyjazdów zagranicznych, czy imprez targowych gdzie możemy się wzajemnie wesprzeć. Ma to swój bardzo praktyczny wymiar. Analizując wizyty zagraniczne zauważymy, że bez względu na to, czy bierze w nich udział minister gospodarki, rolnictwa czy spraw zagranicznych, to zawsze w składzie delegacji znajdują się przedstawiciele dwóch pozostałych resortów. Zarówno wizyty, konferencje zagraniczne, jak i wydarzenia organizowane w kraju są przez nas koordynowane. Jest to duży postęp. Niewątpliwie ścisła współpraca ministerstw odbywa się z korzyścią dla przedsiębiorców. 

Chcemy sprawić, aby nasz przekaz był spójny. Zyskujemy, jeżeli na zagranicznych rynkach i wśród naszych partnerów prezentujemy jednolitą wizję i kompleksową ofertę. Zwiększa się siła budująca wizerunek naszego kraju oraz dobry klimat dla biznesu zagranicą. Realnie podnosimy szansę polskich przedsiębiorców. Staramy się włączać do współpracy i koordynować szereg instytucji, w tym także te podlegające bezpośrednio ministerstwom. Warto wskazać chociażby Agencję Rynku Rolnego w przypadku branży rolno-spożywczej, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w odniesieniu do innowacji oraz Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Naszym stałym partnerem jest Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych.

Tak wygląda sytuacja obecnie, ale wcześniej pojawiały się spory i dyskusje.

Przez wiele lat toczyła się dyskusja, w którym z resortów powinny być skupione kompetencje. Ten etap mamy już dawno za sobą. Nie zapominajmy, że funkcjonalna, bardzo praktyczna współpraca ma służyć przede wszystkim przedsiębiorcom.

Sam MSZ branżę rolno-spożywczą wspiera w dość ograniczonym stopniu. Mamy nieco mniejsze pole manewru, ponieważ nie posiadamy instrumentów, którymi dysponuje Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Chodzi przykładowo o dofinansowanie targów. Ponadto nie posiadamy odpowiednich środków pieniężnych.

W jakim zakresie pani ministerstwo może wspierać przedsiębiorców?

W tym zakresie rola ministerstwa wynika z faktu posiadania sieci placówek dyplomatycznych zlokalizowanych zarówno w krajach europejskich, jak i pozaeuropejskich. W większość europejskich placówek funkcjonują Wydziały Ekonomiczne oraz Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji, które podlegają ministrowi gospodarki. Komórki te bardzo dobrze ze sobą współpracują i na wielu płaszczyznach się uzupełniają. Dotyczy to nie tylko kontaktów z biznesem, ale także z administracją. 
W wielu krajach pozaeuropejskich nie ma Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji. W takich przypadkach ich rolę przejmują Wydziały Ekonomiczne. Współpracujemy w zakresie ustalania planów ich działania oraz korzystamy ze środków Ministerstwa Gospodarki, z których normalnie korzystają WPHI.

Szczególną rolę MSZ posiada właśnie w krajach pozaeuropejskich. Są to rynki wciąż nierozpoznane, odległe, na których w dalszym ciągu infrastruktura prawno-doradcza rozwinięta jest w niewystarczającym stopniu. Nie ma instytucji konsultingowych, agencji, czy stowarzyszeń, które na miejscu mogą wspierać przedsiębiorców. Dlatego rola placówek dyplomatycznych jest bardzo ważna. 
Zachęcamy wszystkich przedsiębiorców, którzy działają na rynkach odległych lub chcą na nie wejść, aby swoje pierwsze kroki zawsze kierowali do ambasad. Jest to niezwykle istotne, nawet jeżeli na danym etapie działalności nie oczekują żadnego konkretnego wsparcia. Warto przyjść, przedstawić swój pomysł, zapytać o uwarunkowania kształtujące dany rynek. Pozwala to na lepsze rozpoznanie kraju oraz eliminację potencjalnego ryzyka, które samemu trudno jest zidentyfikować.

W jakich aspektach resort oferuje pomoc firmom?

W przypadku państw europejskich dużą rolę odgrywają targi branżowe, gdzie wsparcia mogą udzielać zarówno Wydziały Ekonomiczne, WPHI jak i same ambasady. Przyjęliśmy wspólne zasady wsparcia dla wszystkich placówek. Podstawową kategorią jest wsparcie informacyjne, które jest najczęściej wykorzystywane przez przedsiębiorców. Każda placówka służy informacją dotyczącą specyfiki rynku, jego uwarunkowań, potencjalnych partnerów, instytucji odpowiedzialnych za realizację działań określonych w ramach funkcjonowania systemu oraz ryzyka polityczno-gospodarczego występującego w danym kraju.

Przedsiębiorcy mogą zgłaszać się bezpośrednio do centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Funkcjonuje specjalny Departament Współpracy Ekonomicznej, który jest dedykowany wsparciu polskich firm. Oczywiście mogą wybrać się po pomoc do odpowiedniej placówki dyplomatycznej akredytowanej w kraju, o którym przedsiębiorca chciałby pozyskać informację. Informacje mogą zostać udzielone drogą telefoniczną, emailową lub osobiście. Ambasadorowie oraz pracownicy placówek dyplomatycznych mają obowiązek udzielić takiej odpowiedzi.

Wsparcie informacyjne jest najbardziej rozbudowaną kategorią wsparcia. Jej znaczenie wzrasta szczególnie w krajach afrykańskich, czy azjatyckich, w przypadku których rośnie zainteresowanie ze strony przedsiębiorców. Są to rynki dalekie, często do tej pory nieodkrywane. Pytań dotyczących możliwości prowadzenia współpracy gospodarczej oraz inwestycyjnej jest naprawdę bardzo dużo. 
Druga kategoria wsparcia to interwencje w przypadku naruszeń i dyskryminacji. Obejmują ona przedsiębiorców, którzy już znajdują się na danym rynku. Przykładowo zdarzają się przypadki, że nasze firmy są poszkodowane lub zostały nierówno potraktowane w przetargu. W takich sytuacjach zgłaszają się o pomoc do placówki dyplomatycznej lub bezpośrednio ambasadora. Czasami przedsiębiorcy mają problemy z egzekwowaniem należności. Najczęściej są to kontakty biznesowe, więc nasze placówki mają ograniczone możliwości windykacji takich kosztów. W takich wypadkach ich wsparcie ma w głównej mierze charakter informacyjny.

Przedsiębiorcy zgłaszają się także, gdy występują problemy administracyjne. Chodzi przede wszystkim o uchwalenie regulacji prawnych, które mają charakter dyskryminujący. Jeżeli docierają do nas tego typu sygnały, to staramy się interweniować. Wspomniana kategoria wsparcia jest w równym stopniu wykorzystywana na rynkach europejskich, jak i pozaeuropejskich. Oczywiście zyskuje na znaczeniu na rynkach rozwiniętych ze względu na większą obecność polskich przedsiębiorców.

Możemy także mówić o wsparciu przedsiębiorstw w kluczowych transakcjach, szczególnie w odniesieniu do dużych inwestycji. W ich przypadku potrzebne są wsparcie oraz kontakty polityczne w celu uwiarygodnienia spółki oraz zapewnienia ochrony ze względu na skalę zaangażowanych środków. Przedsiębiorcy realizujący tego typu projekty oraz podpisujący bardzo duże kontrakty często korzystają ze wsparcia ambasadorów. Nasze zaangażowanie jest na tym polu znaczące. 
Ostatnią kategorią wsparcia są projekty realizowane wspólnie z innymi resortami, które dotyczą ogólnej promocji gospodarczej kraju. Organizujemy bardzo dużo tego typu przedsięwzięć m.in. konferencje zagraniczne. Przy okazji targów współpracujemy m.in. z ministerstwem rolnictwa. 
Istotnym aspektem są spotkania z biznesmenami, w tym także z polskimi, którzy chcą przedstawić swoją sprawę lub są zainteresowani rynkami zewnętrznymi. Ułatwiamy kontakty pomiędzy polskimi przedsiębiorcami, a partnerami zagranicznymi oraz odpowiednimi instytucjami w kraju akredytacji.

Jakie działania podejmuje ministerstwo, by informować przedsiębiorców o formach wsparcia?

Podstawą dyplomacji ekonomicznej wprowadzoną przez resort spraw zagranicznych jest prowadzenie stałego dialogu z przedsiębiorcami, grupami branżowymi oraz organizacjami samorządu gospodarczego. Często to właśnie organizacje branżowe oraz samorządowe pomagają nam w dotarciu z do firm.

Działania edukacyjne prowadzone w kraju są integralnym i fundamentalnym elementem ekspansji zagranicznej. Jest to coś, co wprowadziliśmy jako nowy element. Warto w tym miejscu podać bardzo praktyczny przykład.

Przed każdą wizytą zagraniczną przedstawicieli ministerstwa, w której uczestniczą także przedsiębiorcy, organizujemy konferencję informującą o możliwym rodzaju wsparcia oraz uwarunkowaniach prowadzenia działalności na danym rynku. Najczęściej do udziału w tego typu spotkaniach zapraszamy nie tylko przedstawicieli z innych resortów, ale także z organizacji samorządu. Swoimi doświadczeniami dzielą się firmy prowadzące już działalność w kraju docelowym. Są one cennym źródłem informacji dla podmiotów, które dopiero decydują się na ekspansję zagraniczną, chcą poznać rynek i w dalszej perspektywie na niego wejść.

Działania edukacyjne są dobrze przyjmowane. Na stronach MSZ oraz wszystkich ambasad znajdują się informację do kogo przedsiębiorca powinien się zwrócić z prośbą o pomoc.

Edukacja i dobra polityka informacyjna jest niewątpliwe najważniejsza. Z tego powodu staramy się docierać do regionów. Współpracujemy w tym zakresie z Urzędami Marszałkowskimi. Ministerstwo nadzoruje obszar, który określamy samorządowym wymiarem polityki zagranicznej. W jej ramach staramy się zwracać bezpośrednio do samorządów, z którymi współpracujemy w zakresie wypracowania kierunku polityki zagranicznej i identyfikowania głównych potrzeb przedsiębiorców. W działania ten włączamy również biznes. Wielokrotnie przekonaliśmy się o tym, że pomimo naszej intensywnej aktywności w regionach są wciąż mali i średni przedsiębiorcy, którzy nie posiadają wiedzy o możliwych formach wsparcia. Placówki nie zajmują się wielką polityką, ale mogą służyć bardzo praktyczną pomocą w prowadzeniu przez nich biznesu. Wspieramy programy realizowane przez partnerów pozarządowych, media oraz organizacje samorządu gospodarczego, których celem jest promocja wiedzy właśnie w regionach.

Jakie praktyczne korzyści przynosi przedsiębiorcom samorządowy wymiar polityki zagranicznej?

Samorządy przede wszystkim wypracowują strategie współpracy międzynarodowej. Na bieżącą konsultujemy projekty pod kontem ich zgodności z kierunkami polityki zagranicznej, ale także doradzamy w poszukiwaniu partnerów oraz rynków korespondujących ze specyfiką danego regionu. Pozwala to na łatwiejsze nawiązanie partnerstwa nie tylko między regionami, ale także przedsiębiorcami. Każdy z regionów posiada swoją gospodarczą charakterystykę. Warto szukać takich partnerów, którzy będą w pewnym sensie kompatybilni z ofertą, którą mogą przedstawić nasze samorządy.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych ma sieć 16 ośrodków regionalnej debaty międzynarodowej. Służą one wsparciem Urzędom Marszałkowskim, ale także wszystkim partnerom i organizacjom pozarządowym. Ten aspekt naszej działalności będziemy wzmacniać.

Co roku ogłaszamy konkurs dotacyjny wspierający samorządowy wymiar polityki zagranicznej. Wspieramy ponadto inicjatywy rozwijające współpracę pomiędzy regionami, miastami, gminami oraz pozostałymi partnerami działającymi na poziomie samorządowym. Są to tego typu działania, które mogą przyczyniać się do promocji regionu jako atrakcyjnego miejsca dla inwestycji i współpracy gospodarczej.

(Źródło: www.portalspozywczy.pl)