W cyklu kolejnych trzech artykułów postaramy się Państwu przybliżyć tę tematykę.

Potrzeby społeczeństwa oraz dbałość o stan środowiska zmuszają producentów opakowań do szukania coraz to nowszych rozwiązań w zakresie nowych materiałów opakowaniowych, nowych konstrukcji i technologii pakowania. Oczekiwania konsumentów wobec opakowań produktów spożywczych to nie tylko zapewnienie ochrony przed zanieczyszczeniem mikrobiologicznym, chemicznym i fizycznym, czy dostarczenie odpowiednich wrażeń estetycznych. Dzisiaj oczekuje się opakowań aktywnych i inteligentnych - wyposażonych w indykatory, pochłaniacze czy emitery, oraz biodegradowalnych[1].

Wzrost świadomości społeczeństwa w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności pociąga za sobą wzrost oczekiwań w zakresie bezpieczeństwa opakowań. Rozporządzeniem (WE) nr 1935/2004 z dnia 27 października 2004 r. wprowadzona została zasada, że wszelkie materiały i wyroby przeznaczone do bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z żywnością muszą być dostatecznie obojętne, aby nie powodowały przenikania do żywności substancji w ilościach, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia konsumenta oraz by nie powodowały niemożliwych do przyjęcia zmian w składzie żywności czy pogorszenia jej cech organoleptycznych[2] .

Większość produktów żywnościowych może wchodzić w różnego rodzaju interakcje z materiałem opakowaniowym np. poprzez migrację, czyli przenoszenie chemicznych składników z opakowania do żywności, przenikanie substancji z otoczenia przez opakowanie oraz absorpcję (absorpcja lotnych składników żywności przez opakowanie lub absorpcja oparów organicznych przez żywność)[3]. Wymienione zjawiska mogą skutkować zmianą początkowych właściwości ochronnych opakowania oraz bezpieczeństwa zdrowotnego żywności.

Kwestia bezpieczeństwa opakowań do żywności regulowana jest ustawodawstwem unijnym oraz krajowym. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej producent ma obowiązek sprawdzania zgodności finalnego produktu z wymaganiami i potwierdzenia tej zgodności odpowiednimi dokumentami uzupełniającymi. Do dokumentów uzupełniających można zaliczyć deklaracje zgodności otrzymane od dostawców, raporty z badań migracji globalnej i specyficznej substancji do odpowiednich płynów modelowych, obliczenia teoretyczne[4].

Limit migracji globalnej określany jest jako łączna dopuszczalna masa wszystkich substancji nielotnych przenikających z materiału lub wyrobu, w określonych warunkach badania do płynu modelowego imitującego żywność[5]. W badaniu migracji globalnej należy uwzględnić, że żywność stanowi złożony materiał, a więc przy wykonywaniu badania stosuje się takie środowiska, które pozwalają na symulację przenoszenia substancji z materiału z tworzywa sztucznego do żywności. Powinny one posiadać główne właściwości fizykochemiczne żywności. Zgodnie z Rozporządzeniem (UE) nr 10/2011 stosuje się: 10, 20, 50 % etanol, 3% kwas octowy, olej roślinny oraz poli(tlenek 2,6-difenylo-p-fenylenu)[6]. znanego też jako Tenax. Rozporządzenie dopuszcza również stosowanie zamienników płynów modelowych[7], dlatego powszechnie olej roślinny zastępuje się np. izooktanem, 95% etanolem. Podczas doboru odpowiedniego płynu modelowego należy m.in. uwzględnić skład chemiczny i właściwości fizyczne danej żywności, a więc rozważyć należy czy jest to żywność o charakterze hydrofilowym czy lipofilowym, czy ma charakter kwaśny, czy i w jakiej ilości zawiera alkohol, czy żywność zawiera warstwę tłuszczu na powierzchni. Istotny jest także dobór czasu trwania badania oraz temperatura badania, które mają odzwierciedlać rzeczywisty czas i temperaturę kontaktu żywności z danym opakowaniem. W doborze warunków badania należy ponadto uwzględnić, jaką postać będzie miało opakowanie – czy będzie to folia giętka czy sztywna, jedno- czy wielowarstwowa, a może będzie to pojemnik - od tego zależeć będzie technika badania. W laboratorium J.S. Hamilton Poland S. A badania wykonuje się czterema akredytowanymi metodami: przez całkowite zanurzenie[8], z zastosowaniem komory pomiarowej[9], z zastosowaniem torebki[10] lub przez napełnienie wyrobu[11]. Ostatecznie określić należy, czy opakowanie będzie wykorzystywane do wszystkich rodzajów żywności, czy jego zastosowanie będzie zawężone do określonej grupy żywność (kwestia wyboru najostrzejszych warunków badania) oraz czy kontakt opakowania z żywnością będzie jednorazowy czy wielokrotny (kwestia jednokrotnego bądź trzykrotnego badania). Wszystkie opisane wyżej czynniki powinny w możliwie największym stopniu odtwarzać migrację, jaka może mieć miejsce z opakowania do żywności.

Komisja Europejska ustaliła dopuszczalne limity migracji globalnej, których przekroczenie uniemożliwia wprowadzenie opakowania na rynek. Wynoszą one 10 miligramów ogólnej ilości ich składników uwolnionych na dm² powierzchni kontaktu z żywnością. W przypadku materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością dla niemowląt i małych dzieci, limit ten wynosi 60 mg/kg płynu modelowego[12].

Biorąc pod uwagę jak bardzo złożoną kwestią jest wykonanie tego badania, sprostanie wszystkim stawianym opakowaniu wymaganiom nie należy do najłatwiejszych zadań. Jest to jednak możliwe dzięki ścisłej współpracy dostawców materiałów do produkcji opakowań z producentami i firmami pakującymi artykuły spożywcze oraz z laboratorium wykonującym badanie. Tylko taka współpraca zapewni uzyskanie odpowiednich informacji i umożliwi podjęcie stosownych decyzji[13] przed wprowadzeniem opakowania na rynek, a efektem tych działań będzie zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentom.

Zachęcamy Państwa do zapoznania się ze szczegółową ofertą laboratorium J.S. Hamilton Poland zamieszczoną na stronie:

www.hamilton.com.pl 

Wszelkie zapytania proszę kierować do:

Michał Pestka – Dyrektor Branży Badań Opakowań

e-mail: mpestka@hamilton.com.pl

tel. 661-601-612

Autor:               

mgr inż. Agnieszka Kibitlewska

Kierownik Pracowni Badań

Produktów Nieżywnościowych