Aktualności
Świat się zmienia. Jakich kompetencji będziemy potrzebowali w przyszłości ?
Najbliższe lata to czas dynamicznego rozwoju i zmian w wielu zawodach i branżach. Pojawi się konieczność zmiany struktury i sposobu funkcjonowania firm, a co za tym idzie, zmienią się obowiązki pracowników i kluczowe umiejętności pożądane przez pracodawców. Zmiany te będzie determinować wiele czynników, na które często nie będziemy mieli wpływu. Istnieje kilka megatrendów oddziałujących na sytuację na rynku pracy. Wśród najczęściej wymienianych np. przez OECD są m.in: szybki rozwój nowych technologii, rozwój inteligentnych maszyn i systemów, globalizacja, gwałtownie rosnąca liczba danych, podwyższająca się średnia wieku i coraz dłuższy okres aktywności zawodowej oraz sharing economy- czyli współdzielenie pracowników i open source jako oddolne źródła innowacyjnych rozwiązań. Cały ekosystem edukacyjno-szkoleniowy powinien wnikliwie śledzić powyższe zjawiska, dopasowywać swoją ofertę do bieżących potrzeb, ale i antycypować potrzeby rynku.
Znikające zawody
Wiele spośród dziś istniejących zawodów za kilka lat mogą całkowicie zniknąć, a na rynku pojawią się dziś nam jeszcze nieznane, zupełnie nowe specjalizacje. Według instytutu McKinsey, do 2030 roku około 15% aktualnie istniejących zawodów przestanie istnieć. Zdecydowana większość prognoz wskazuje, że w najbliższych latach z mapy zawodów znikną te dotyczące powtarzalnej pracy fizycznej i przetwarzania informacji. Bank Światowy prognozuje natomiast, że aż 57% zawodów w krajach OECD ulegnie procesowi automatyzacji. Według raportu „Future of Skills. Employment in 2030” zawód przyszłości już teraz wykonuje 10% osób, 70% będzie musiało zmienić sposób wykonywania swojej profesji, a 20% powinno liczyć się z tym, że ich obowiązki przejmą roboty.
Przez ostatnie kilkanaście miesięcy na rynku pracy dla wielu najbardziej odczuwalny był trend związany z rozwojem nowoczesnych technologii, automatyzacji i cyfryzacji. Pojawienie się pandemii COVID-19 tylko wyraźniej unaoczniło nam jak ten trend zmienia naszą zawodową rzeczywistość. A tempo wdrażania nowych technologii pozostaje niesłabnące, a w wielu branżach może nawet przyspieszyć.
Maszyny zamiast ludzi?
Według raportu „The Future of Jobs” Światowego Forum Ekonomicznego, do 2025 roku wyrówna się czas spędzany w pracy przez człowieka i maszynę. Nie powinniśmy jednak obawiać się tego zjawiska jeżeli będziemy mieli jego świadomość i zaczniemy się odpowiednio przygotowywać na jego konsekwencje. Rozwój technologii bowiem nie tylko zredukuje listę obecnych zawodów, ale również przyniesie nowe miejsca pracy. Analitycy Światowego Forum Ekonomicznego szacują, że do 2025 r. 85 milionów miejsc pracy może zostać zastąpionych przez zmianę w podziale pracy między ludźmi i maszynami, natomiast ma rynku pracy może pojawić się aż 97 milionów nowych ról, bardziej dostosowanych do nowego podziału pracy między ludźmi, maszynami i systemami wykorzystującymi różnego rodzaju algorytmy. Człowiek nadal pozostanie niezastąpiony, ale pod warunkiem, że będzie podsiadał konkretne umiejętności i kompetencje. Adaptując się do nowej rzeczywistości potrzebujemy takich kompetencji, które dają nami przewagę nad technologią, pozwalają współpracować, a nie konkurować z maszynami i odnaleźć się na szybko zmieniającym się rynku pracy.
Technologia i postęp to także coraz wyższa średnia wieku i dłuższy czas aktywności zawodowej, co oznacza kilkukrotną zmianę zawodu w karierze. Jedną z najbardziej pożądanych dziś kompetencji jest gotowość i umiejętność szybkiego uczenia się (learnability) oraz otwartość na zmiany i umiejętność adaptacji.
Dla dużej części pracodawców konieczność adaptacji do nowej rzeczywistości i ciągłego rozwoju już od dawna była oczywista. Innym dopiero pojawienie się pandemii i związanych z nią ograniczeń wyraźnie unaoczniło przewagę firm o wysokim poziomie cyfryzacji i zespołach szybko adaptujących się do zmian. Jak wynika z raportu „The Future of Jobs 2020” Światowego Forum Ekonomicznego pomimo obecnego spowolnienia gospodarczego zdecydowana większość pracodawców dostrzega wartość inwestycji w kapitał ludzki. Średnio 66 proc. ankietowanych pracodawców spodziewa się zwrotu z inwestycji w podnoszenie kwalifikacji i przekwalifikowanie w ciągu jednego roku. Średnio pracodawcy spodziewają się, że do 2025 r. będą oferować możliwość przekwalifikowania się i podnoszenie kwalifikacji dla nieco ponad 70 proc. swoich pracowników.
Także na poziomie jednostkowym wyraźnie widać wzrost świadomości konieczności rozwoju umiejętności i kompetencji. Analitycy Światowego Forum Ekonomicznego odnotowują aż dynamiczny wzrost liczby osób poszukujących możliwości uczenia się online z własnej inicjatywy, pięciokrotny wzrost w zakresie zapewniania pracownikom możliwości uczenia się online przez pracodawców oraz 900 proc. wzrost liczby zapisów dla osób uczących się z wykorzystaniem Internetu poprzez programy rządowe. Osoby o stabilnym zatrudnieniu kładą nacisk w szczególności na kursy rozwoju osobistego, zainteresowanie nimi w tej grupie badanych wzrosło o 88 proc. w stosunku do 2019 r. Z kolei osoby bezrobotne kładą większy nacisk na naukę umiejętności cyfrowych, takich jak analiza danych, informatyka i technologie informacyjne.
Kompetencje i umiejętności, które warto rozwijać by rozpocząć pracę w zawodach przyszłości
Za jedną z najważniejszych umiejętności przyszłości można uznać umiejętność analitycznego i krytycznego myślenia. Uczestnicy Światowego Forum Ekonomicznego w Davos uznali krytyczne myślenie i kompleksowe rozwiązywanie problemów za najbardziej poszukiwane umiejętności na rynku pracy, zaś magazyn Forbes umieścił krytyczne myślenie na I miejscu niezbędnych kompetencji XXI wieku. Dalej na liście kompetencji przyszłości znalazły się m. in:
- Kreatywność i inicjatywa,
- Aktywne uczenie się,
- Odporność, tolerancja na stres i elastyczność,
- Kompleksowe rozwiązywanie złożonych problemów,
- Umiejętność myślenia analitycznego i innowacyjność,
- Wykorzystanie, monitorowanie i kontrola technologii,
- Orientacja na usługi,
- Projektowanie i programowanie technologii,
- Zarządzanie personelem,
- Inteligencja emocjonalna,
- Zarządzanie zasobami finansowymi i materialnymi,
- Przywództwo i wpływ społeczny,
- Mentoring i przekazywanie wiedzy.
Podobnie przedstawia się katalog kompetencji o rosnącym znaczeniu na rynku pracy opracowany przez analityków firmy McKinsey:
- Kompetencje społeczne - rozumiane jako:
- Przedsiębiorczość i zdolność do podejmowania inicjatywy (proaktywność),
- Zarządzanie ludźmi i zespołami – w tym zarządzanie talentami, wiekiem i różnorodnością,
- Przywództwo i wpływ społeczny,
- Zdolności negocjacyjne - rozwiązywanie konfliktów, godzenie różnic,
- Inteligencja emocjonalna – umiejętność rozpoznawania emocji własnych i innych ludzi, zarządzania nimi,
- Orientacja na potrzeby,
- Współpraca – dostosowywanie działań swoich i organizacji w odniesieniu do działań innych,
- Kompetencja międzykulturowa,
- Zarządzanie różnorodnością,
do 2030 r. na europejskim rynku pracy popyt na kompetencje społeczne wzrośnie aż o 22%. Najszybciej, bo o 1/3, będzie rósł popyt na przedsiębiorczość i zdolność do podejmowania inicjatywy.
- wyższe kompetencje poznawcze - rozumiane jako:
- Interdyscyplinarność i elastyczność poznawcza – zdolność do przełączania myślenia między różnymi problemami lub zestawami reguł,
- Myślenie projektowe i umiejętność przypisywania priorytetów informacjom,
- Rozwiązywanie złożonych problemów,
- Krytyczne myślenie – wykorzystanie logiki i rozumowania do zidentyfikowania mocnych i słabych stron alternatywnych rozwiązań lub podejść do problemów,
- Kreatywność,
do 2030 r. na europejskim rynku pracy popyt na wyższe kompetencje poznawcze wzrośnie o 14%. Jednocześnie coraz mniejsze znaczenie będą posiadać podstawowe umiejętności poznawcze, w tym podstawowe umiejętności przetwarzania danych – w Europie aż o 23% w ciągu najbliższych 10 lat.
- Kompetencje techniczne i cyfrowe - z uwzględnieniem zróżnicowania poziomów na:
- Podstawowe
- Umiejętność posługiwania się technologiami cyfrowymi w codziennej pracy, zwłaszcza w dziedzinie rozwiązywania problemów i wyszukiwania informacji. Na europejskim rynku pracy popyt na nie wzrośnie o 65% do 2030 r.
- Zaawansowane
- Rozumienie zaawansowanych technologii cyfrowych, umiejętność ich rozwijania i dostosowywania, analiza i ocena systemów, projektowanie i programowanie technologii. W Europie do 2030 r. pracownicy będą przeznaczać ponad 40% czasu więcej na czynności wykorzystujące takie właśnie kompetencje. Popyt na zaawansowane umiejętności programistyczne i informatyczne wzrośnie aż o 90%.
Wyraźnie widać, że w przywołanych badaniach większość kompetencji zapewniających nam sukces w nowej rzeczywistości zawodowej się powtarza. To głównie umiejętności społeczne dające nam przewagę nad maszynami oraz możliwość sprawnego funkcjonowania w środowisku pracy, które jest rozproszone geograficznie, zróżnicowane wiekowo i kulturowo oraz podatne na częste i szybkie zmiany, a także umiejętności tworzenia i wykorzystywania nowych technologii.
Uczestnicy Światowego Forum Ekonomicznego podkreślają, że zarówno pracodawców, pracowników, jak i osoby poszukujące pracy w najbliższych latach czekają przede wszystkim zmiany. Warto otworzyć się nie tylko na pozyskiwanie nowych umiejętności, ale i na zdobywanie ich nowymi metodami. Nieaktualny jest już model przechodzenia przez kolejne etapy systemu edukacyjnego, a następnie praca w wyuczonym zawodzie przez całe życie. Celem edukacyjnym przestaje być „zdobycie dyplomu”. Edukacja staje się stałym elementem naszej rzeczywistości i towarzyszy nad przez całe życie (life-long learning). Źródłem przewagi rynkowej nie są już kompetencje eksperckie i ściśle chroniona przez specjalistów wiedza, która gwarantowała im kiedyś wysoką pozycję zawodową. W nowej rzeczywistości, w której dostęp do wiedzy jest powszechny, źródłem przewagi konkurencyjnej na rynku pracy jest tempo w jakim zdobywamy nowe umiejętności.
W ekosystemie wspierającym uczenie się przez całe życie ważną rolę odgrywają już nie tylko formalne instytucje kształcenia, ale także różnego rodzaju platformy edukacyjne oraz wszelkie materiały dostępne online zwiększające możliwości samorozwoju niewielkim kosztem. Istotnym elementem jest także komercyjny rynek edukacyjny oferujący szkolenia i kursy wraz z certyfikacją umiejętności alternatywną wobec tradycyjnej edukacji formalnej.
Dzięki popytowemu podejściu do wspierania rozwoju kompetencji oferta szkoleniowa w Bazie Usług Rozwojowych na bieżąco dostosowuje się do potrzeb rynku. Już teraz około 1/3 ofert w Bazie realizowanych jest zdalnie. Wśród ponad 30 tys. usług dostępnych każdego dnia z łatwością znajdziemy szkolenia rozwijające kompetencje przyszłości.
Źródło: PARP.
Projekt
