Trzy lata funkcjonowania w Polsce samoregulacji w zakresie reklamy żywności skierowanej do dzieci
W artykule:
• monitoring realizacji
W Polsce od dnia 1 stycznia 2015 r. obowiązuje dobrowolne Porozumienie nadawców telewizyjnych w sprawie zasad rozpowszechniania reklam i wskazań sponsorskich dotyczących artykułów spożywczych lub napojów zawierających składniki, których obecność w nadmiernych ilościach w codziennej diecie jest niewskazana. W 2011 r. do ustawy o radiofonii i telewizji z dnia 29 grudnia 1992 r. wprowadzono zmiany rozszerzające kompetencje Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji o możliwość uregulowania reklam skierowanych do dzieci dotyczących produktów zawierających w nadmiernych ilościach skłądniki niewskazane w codziennej diecie. Ustawa przewiduje również wspieranie mechanizmów samoregulacyjnych nadawców, co otworzyło drogę do możliwości stworzenia niniejszego Porozumienia, zamiast regulacji prawnej.
Sygnatariuszami Porozumienia są przedstawiciele największych nadawców telewizyjnych, wśród których znaleźli się: ITI Neovision S.A., Telewizja Polsat Sp. z o.o., Telewizja Polska S.A., Telewizja Puls Sp. z o.o., TVN S.A., VIMN Poland Sp. z o.o. oraz The Walt Disney Company Limited. Porozumienie zostało również podpisane przez Związek Stowarzyszeń Rada Reklamy oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Porozumienie nadawców jest więc inicjatywą o charakterze samoregulacyjnym, które zyskało aprobatę regulatora.
Zgodnie z postanowieniami Porozumienia nadawcy telewizyjni zobowiązują się, że audycjom dla dzieci nie będą towarzyszyć reklamy oraz wskazania sponsorskie dotyczące artykułów spożywczych lub napojów zawierających składniki, których obecność w nadmiernych ilościach w codziennej diecie jest niewskazana. Dla celów Porozumienia za audycję dla dzieci uznaje się audycję telewizyjną w rozumieniu ustawy o radiofonii i telewizji, która ze względu na porę nadawania (w godzinach: od 6.00 do 20.00) i treść jest adresowana (skierowana) głównie do odbiorców (dzieci) w wieku od 4 (czterech) do 12 (dwunastu) lat.
 Kryteria żywieniowe Trzonem samoregulacji nadawców są Kryteria żywieniowe do samoregulacji dotyczącej reklamy żywności skierowanej do dzieci w wieku poniżej 12 roku życia opracowane przez Polską Federację Producentów Żywności Związek Pracodawców na podstawie White Paper EU Pledge. Kryteria żywieniowe zostały opracowane w celu doprecyzowania, jakie produkty żywnościowe będą mogły być reklamowane do dzieci do lat 12. Pozwalają one zarówno reklamodawcom, jak i nadawcom na łatwą ocenę produktów pod kątem spełniania przez nie wymogów samoregulacji. Kryteria żywieniowe oparte są na zestawie „składników odżywczych wymagających ograniczenia" (sód, kwasy tłuszczowe nasycone oraz cukry ogółem) oraz ,,składników, których obecność należy promować" (składników odżywczych i kategorii żywności). System uwzględniający oba kryteria umożliwia promowanie innowacyjności i zmian receptur w celu doprowadzenia do zmiany ukierunkowanej na reklamowanie produktów zdrowszej opcji. W ramach opracowanych wytycznych wyodrębniono kategorie produktów żywnościowych, dla których nie przewidziano żadnych kryteriów pozwalających na reklamę do dzieci poniżej 12 roku życia. Dotyczy to następujących kategorii produktów żywnościowych: 1) cukier i produkty na bazie cukru (obejmujące czekoladę i wyroby czekoladowe, dżem lub marmoladę, nieczekoladowe słodycze i inne produkty cukrowe); 2) napoje bezalkoholowe;
3) chipsy ziemniaczane i przekąski na bazie ziemniaków, w tym produkty z ciasta.
W ramach realizacji Porozumienia nadawcy telewizyjni wymagają od reklamodawców składania oświadczeń o zgodności z kryteriami żywieniowymi treści reklam oraz wskazań sponsorskich rozpowszechnianych przez nadawców telewizyjnych przed, w trakcie i po emisji audycji dla dzieci. |
W ramach drugiej fali monitoringu badaniem objęto w szczególności przekazy handlowe produktów spożywczych, które zostały wyemitowane w programach wyspecjalizowanych, kierowanych do dzieci, zarówno tych, które posiadają koncesję wydaną przez polskiego regulatora (TVP ABC, MiniMini, Nickelodeon, TeleToon), jak i tych, które kierując swoja ofertę do polskiego odbiorcy, działają na podstawie koncesji wydanych w innych krajach (Boomerang, Disney Channel, Disney Junior, Disney XD, Polsat Jim Jam). Monitoring trwał sześć miesięcy - od 1 października 2015 r. do 31 marca 2016 r.
Drugą grupę programów będących przedmiotem monitoringu stanowiły programy o charakterze uniwersalnym, posiadające jednak w swojej ofercie audycje kierowane do małoletnich (Polsat, Polsat 2, TVN, TVP 1, TVP 2, Puls, Puls 2, TV 4, TVN 7, TV 6). W tym przypadku analiza objęła trzy wybrane tygodnie: 19-25.10.2015 r., 14-20.12.2015 r., 14-20.03.2016 r.
Dodatkowo, choć Porozumienie nadawców nie obejmuje tak szerokiego zakresu, zbadano udział reklam żywności w programach uniwersalnych przy wszystkich audycjach, jeżeli były oglądane przez co najmniej 5 proc. dzieci w wieku 4-12 lat.
Jak podkreśla KRRiT, stosunkowo długi czas trwania kontroli umożliwił porównanie występowania niepożądanych reklam w okresie poprzedzającym wejście w życie samoregulacji, w pierwszym okresie jej obowiązywania oraz obecnie.
Szczególną uwagę skupiono na przekazach handlowych produktów spożywczych, których reklama skierowana do dzieci poniżej 12 roku życia jest zakazana (cukier i produkty na bazie cukru, napoje bezalkoholowe, chipsy i przekąski na bazie ziemniaków, w tym produkty z ciasta). Odrębną grupę stanowiły produkty, które powinny spełniać Kryteria żywieniowe, aby ich reklama mogła towarzyszyć audycji dla dzieci.
Jak podkreśla KRRiT, najistotniejszą i najbardziej pozytywną obserwacją monitoringu jest powtórzenie wyników poprzedniej kontroli wskazujące na całkowite wyeliminowanie przekazów handlowych produktów, które w Porozumieniu nadawców należą do grupy produktów, których reklama jest niedozwolona, czyli cukier i produkty na bazie cukru, słodkie napoje bezalkoholowe, chipsy i przekąski na bazie ziemniaków, w tym produkty z ciasta. Bezwzględne zastosowanie się do tego zakazu wszystkich nadawców programów dla dzieci potwierdza zdecydowane dopasowanie oferty reklamowanych produktów do obowiązujących zasad. Powyższy wniosek pozwolił KRRiT na stwierdzenie, że „samoregulacja nadawców jest skutecznym środkiem w walce z reklamami produktów o dużej zawartości cukru, soli i tłuszczu, których nadmierna obecność w diecie małoletnich jest szkodliwa dla ich prawidłowego rozwoju".
Niewątpliwa skuteczność funkcjonującej w Polsce samoregulacji w zakresie reklamy żywności skierowanej do dzieci została doceniona również na poziomie Unii Europejskiej. Polskie rozwiązanie było prezentowane na posiedzeniu Europejskiej Platformy ds. Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia, której przewodniczący pogratulował wprowadzenia tak skutecznej inicjatywy i podkreślił, że w Polsce udało się prze prowadzić rozwiązanie, które w kilku innych krajach jest dopiero przedmiotem dyskusji.
Dodatkowe informacje na temat samoregulacji do tyczącej reklamy żywności skierowanej do dzieci w wieku poniżej 12 roku życia dostępne są na stronie: https://www.pfpz.pl/samoregulacja_reklama.
Schemat samoregulacji reklamy żywności skierowanej do dzieci (do 12 lat) w Polsce
na podstawie POROZUMIENIA NADAWCÓW TELEWIZYJNYCH
w sprawie zasad rozpowszechniania reklam i wskazań sponsorskich dotyczących artykułów spożywczych lub napojów
zawierających składniki, których obecność w nadmiernych ilościach w codziennej diecie jest niewskazana
 |